Θεραπεία Gestalt

Τι σημαίνει Γκεστάλτ ;

Υπάρχουν πολλοί όροι, όπως διαμόρφωση ή δομή, αλλά η πιο επικρατούσα είναι ολότητα.

Πριν από τη θεραπεία Γκεστάλτ , υπήρξε το φιλοσοφικό ρεύμα Γκεστάλτ με ιδρυτή, τον Max Wertheimer, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη αντίληψη λειτουργεί ολιστικά, δηλαδή για να αντιληφθούμε μια κατάσταση, ένα πρόσωπο ή μια μελωδία, συνθέτουμε τα επιμέρους στοιχεία σε μεγαλύτερα σύνολα ώστε να βγάλουμε ένα νόημα.

Οικοδομώντας γνωστικοσυναισθηματικά ένα Γκεσταλτ δίνουμε νόημα σε αυτό που μας συμβαίνει. Για παράδειγμα, για να νοηματοδοτήσουμε τη σχέση μας με ένα άτομο χρειάζεται να γνωρίσουμε ποιες πλευρές της σχέσης μάς ικανοποιούν και ποιες μας δυσαρεστούν.

Ιδρυτές - επιρροές 

Οι ιδρυτές της θεραπείας Γκεστάλτ είναι οι Perls, Hefferline και Goodman.

Η μεγαλύτερη προσωπικότητα από τους τρεις ήταν ο Perls, Γερμανοεβραίος που γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1893 και πέθανε το 1970.

Γιατρός στο επάγγελμα, εκπαιδεύτηκε σαν ψυχαναλυτής από τον Reich υπό την εποπτεία της Karen Horney.

Το μεγαλύτερο μέρος της θεραπείας Γκεστάλτ προήλθε από διάφορες συνθέσεις ψυχολογικών θεωριών και φιλοσοφικών ρευμάτων, όπως του Freud, Reich, Friedlander, Moreno, την ψυχολογία Γκεστάλτ και τον υπαρξισμό.Η θεραπεία Γκεστάλτ σαν talking cure υιοθέτησε τη θέση της ψυχανάλυσης όπου μια δυαδική σχέση ή μια ομαδική συντελεί ώστε τα άτομα να αποκτήσουν συνείδηση ή επίγνωση των συναισθημάτων, βιωμάτων και συμπεριφορών τους.

Ένας από τους βασικούς διαχωρισμούς του Perls από τον Freud ήταν ότι αυτό που έχει σημασία για τη θεραπεία είναι το τωρινό βίωμα του ατόμου και όχι τα παιδικά βιώματα όπως υποστήριζε ο Freud. Ο Perls υιοθέτησε τις θέσεις του Reich όσον αφορά τη σημασία των αισθήσεων του σώματος, ως προς την ανάπτυξη της επίγνωσης στη θεραπεία, καθώς ο Reich θεωρούσε ότι τα απαράδεκτα συναισθήματα μετουσιώνονται σε μυϊκές εντάσεις: είναι αυτό που ονόμασε μηχανισμό μυϊκής θωράκισης. Από τον Friedlander υιοθέτησε την θέση περί πολώσεων των αντιθέτων, ότι δηλαδή αν κάποιο άτομο παγιδευτεί σε μια πόλωση αποκτά μονόπλευρη άποψη για τη ζωή και χάνει την ψυχολογική του ισορροπία. Από το ρεύμα της Γκεστάλτ υιοθέτησε τις θέσεις ότι η πραγματικότητα γίνεται κατανοητή σαν όλον και αντιδρούμε συνολικά σε αυτήν σαν ύπαρξη, δηλαδή ότι κάθε πλευρά του ατόμου μπορεί να θεωρηθεί ως εκδήλωση του συνόλου. Με τον τρόπο αυτό, εκείνο που κάνουν τα άτομα παρέχει τόσες πληροφορίες, όσο το τι νιώθουν, σκέφτονται ή λένε. 

Επίσης ότι από το σύνολο της αντιληπτικής πραγματικότητας του ατόμου, που ονομάζεται φόντο, αναδύονται σχήματα, τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο, όπου κάθε προηγούμενο σχήμα επανέρχεται στο φόντο. Αυτή η διαδοχική ροή των σχημάτων πολλές φορές αφήνει ανολοκλήρωτες μορφές ή αυτό που λέγεται στη θεραπεία μισοτελειωμένες υποθέσεις, δηλαδή καταστάσεις όπου το άτομο δεν έχει κλείσει κύκλους, οπότε ένα κομμάτι του παραμένει δεσμευμένο.

Ο οργανισμός έχει τη τάση να ολοκληρώσει μια κατάσταση ή μια συναλλαγή που δεν έχει τελειώσει. Η άρνηση των συναισθημάτων είναι ο μηχανισμός που χρησιμοποιούν τα άτομα για να εμποδίσουν τον εαυτό τους να ολοκληρώσουν τις μισοτελειωμένες υποθέσεις. Πολλές ιδιαίτερες συμπεριφορές υιοθετούνται από το άτομο, ενδεικτικές μισοτελειωμένων καταστάσεων, όπως το κλαψούρισμα, η γκρίνια, η αυτολύπηση, κλπ. 

Ο Perls υιοθέτησε τις θέσεις του υπαρξισμού όσον αφορά τις έννοιες της προσωπικής ευθύνης, της παρούσας στιγμής και της επίγνωσης:

Α. Πρέπει να συντελεστεί η μετάβαση από την εξάρτηση σε σχέση με το περιβάλλον στην αυτοϋποστήριξη .

Β. Η συσχέτιση και η ερμηνεία της τωρινής συμπεριφοράς βάση παλαιών βιωμάτων οδηγεί σε στρεβλώσεις και παρερμηνείες που απομακρύνουν τελικά από το τωρινό βίωμα. 

Γ. Αυτό που έχει σημασία είναι η επίγνωση της συμπεριφοράς και των εμπειριών στο εδώ και τώρα, σαν διαδικασία. 

Από το ψυχόδραμα υιοθέτησε τη θέση ότι μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε περισσότερα πράγματα εκδραματίζοντάς τα παρά όταν τα αφηγούμαστε .

Η θεραπεία Γκεστάλτ γεννήθηκε περίπου το 1942 και συνοδεύτηκε με την έκδοση του βιβλίου Εgo, Ηunger Αnd Αggression .

Πυρήνας της θεραπείαs Gestalt 

Ο πυρήνας της ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ είναι η αύξηση της επίγνωσης, δηλαδή με ένα τρόπο η αφύπνιση της ευθύνης για αυτό που τα άτομα αισθάνονται, σκέφτονται και κάνουν στο εδώ και τώρα.

Έτσι τα άτομα αντιλαμβάνονται τη ζωή όπως είναι τώρα και μπορούν να αναλάβουν οποιαδήποτε δράση για να την αντιμετωπίσουν.

Με ένα τρόπο προτρέπονται να αποκτήσουν επίγνωση πως αποφεύγουν το προφανές, δηλαδή τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους. Αν έχεις ένα συναίσθημα που σε ενοχλεί και δεν μπορείς να το διώξεις, δεν έχεις στην ουσία καμία εξουσία επάνω του. Αλλά αν το δεις, έχεις μια άλλη στάση απέναντι του. Με αυτή τη μέθοδο της Γκεστάλτ γίνεσαι πιο δυνατός ψυχικά χωρίς να αλλάξεις το συναίσθημα .Η μέθοδος βοηθάει στο να αναπτυχθεί η σιγουριά. Για να αλλάξει ένα συναίσθημα, πρέπει να αλλάξει η πραγματικότητα. 

Ένας άλλος στόχος είναι να έρθει το άτομο σε επαφή με τον υγιή πυρήνα του ώστε να ενισχυθούν οι τάσεις για αυτορρύθμιση και αυτοδιάθεση.

Η διαδικασία προχωράει μέσα από την αυξανόμενη επίγνωση, καθώς το άτομο περνάει μέσα από στάδια δόμησης ενός ψευδοεαυτού, ώστε να φτάσει στην έκρηξη και την αποδόμηση και στην επίγνωση του πώς εμποδίζουν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους να αξιοποιήσουν το σύνολο του δυναμικού τους. 

Ένας άλλος στόχος του θεραπευτή είναι να γεφυρώσει τα κενά που υπάρχουν στην εμπειρία του ατόμου.

Η επαφή σαν στοιχείο θεραπείας στην Gestalt 

Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της θεραπείας είναι η επαφή.

Η επαφή είναι το όριο ή το σημείο συνάντησης του ατόμου με το περιβάλλον και τον εαυτό του.

Υπάρχου τριών ειδών επαφές: η εσωτερική, η διαπροσωπική και η διεθνής.

Η βελτίωση και των τριών καταλήγει στην α) ενσωμάτωση εσωτερικών αντιφάσεων β) αναγνώριση της διαφορετικότητας του άλλου και γ) ακρόαση της άλλης πλευράς καλύτερα αντίστοιχα. 

Ο θεραπευτής είναι επιφορτισμένος μέσα από ερωτήσεις προς τον πελάτη να καταλάβει πού βρίσκεται το αντιληπτικό πεδίο του ατόμου, ώστε να τον καλεί να κάνει μια συνάντηση.

Σύμφωνα με τη Γκεστάλτ υπάρχουν 5 μηχανισμοί που εμποδίζουν την καλή επαφή:

1. Η προβολή

2. Η ενδοβολή 

3. Η συμβολή 

4. Η αναστροφή

5. Η ανάκλαση

Η θεραπεία Γκεστάλτ ασκείται σε ατομικό και ομαδικό περιβάλλον.

GESTALT ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ 

Πριν της εφαρμογή της θεωρίας Gestalt στην πράξη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αφιέρωση αρκετού χρόνου εκ μέρους του θεραπευτή, σε θέματα σχετικά με την προσωπική του ανάπτυξη. Η προσωπικότητα του θεραπευτή επηρεάζει την ποιότητα της σχέσης και αλληλεπίδρασης με το θεραπευόμενο. Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να επιτρέπει στα ταλέντα και στις δεξιότητές του να έρθουν και να ταιριάξουν φυσιολογικά μέσα στη σχέση με τον πελάτη του. 

Δεν υπάρχει ένας μόνο "σωστός" τρόπος για να χρησιμοποιηθούν οι τεχνικές. Στη θεραπεία Gestalt υπάρχει μια ευρεία ποικιλία τεχνικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ώστε να ενισχυθεί αυτό που αισθάνεται ο θεραπευόμενος στο παρόν. Εναπόκειται στη δεξιοτεχνία του ψυχοθεραπευτή να προσαρμόζει μια τεχνική στην εκάστοτε περίσταση.

Τεχνικές Επίγνωσης 

Α) Λεκτική επικοινωνία: 

• Δηλώσεις στο πρώτο ενικό πρόσωπο 

Ζητείται από το θεραπευόμενο να επαναλάβει μια πρόταση ή να αντικαταστήσει έναν απρόσωπο όρο με το "εγώ". Αυτό τον οδηγεί σε άμεσα υποκειμενικές δηλώσεις π.χ. αλλαγή απρόσωπης γλώσσας όπως «κάποιος», «εκείνος», «εμείς» με δηλώσεις του «εγώ».

Με τη χρήση του πρώτου ενικού προσώπου, ο θεραπευόμενος βοηθιέται στο να γίνει υπεύθυνος για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Παύει να κατηγορεί τις εξωτερικές δυνάμεις για την ανεπάρκειά του. Μέσα σε μια ομάδα, ο θεραπευόμενος δεν επιτρέπεται να μιλά για τους άλλους, παρά μόνο για τον εαυτό του. 

• Αποφυγή τροποιητικών και διστακτικών στοιχείων

Εκφράσεις που εμπεριέχουν τροποιητικά στοιχεία όπως "ίσως", "μπορεί", "υποθέτω", "κάπως έτσι", "πιθανόν", "νομίζω", "λιγάκι", δηλώνουν ότι ο θεραπευόμενος αποφεύγει να εμπλέξει τον εαυτό του σε σκέψεις, συναισθήματα και ενέργειες. Αποφεύγει να βιώσει ολόκληρη της απογοήτευσή του. Επαναλαμβάνοντας τη γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ή ζητώντας μέσα από τον πελάτη την αποφυγή, ο θεραπευτής αυξάνει την επίγνωση του τρόπου με τον οποίο τα διστακτικά στοιχεία μειώνουν την επικοινωνία

π.χ. Πελάτης: Θα έπρεπε να μιλήσω στην ...

Θεραπευτής: Θα έπρεπε;...

Πελάτης: Θα μιλήσω στην ... 

• Χρήση ενεργητικής φωνής

Χρησιμοποιώντας παθητική φωνή ο θεραπευόμενος αποφεύγει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Ο ψυχοθεραπευτής τού ζητά να επαναδιατυπώσει την πρότασή του χρησιμοποιώντας ενεργητική φωνή.

π.χ. Πελάτης:..... αποκλείομαι εντελώς σε μια συζήτηση όταν μιλούν για μαγειρική...

Θεραπευτής: Προσπάθησε να πεις "αποκλείω τον εαυτό μου" και σκέψου πώς το βιώνεις.

Πελάτης: Αποκλείω ... τον εαυτό μου. Νομίζω ότι στην πραγματικότητα, εγώ κρατώ τον εαυτό μου έξω από τη συζήτηση. 

• Αλλαγή ρημάτων

Ορισμένα ρήματα κάνουν τους θεραπευόμενους να πιστέψουν ότι κάποιες πράξεις είναι έξω από τον έλεγχό τους. Αν αλλάζουν αυτά τα ρήματα, γίνεται ολοφάνερη η απροθυμία τους να κάνουν ορισμένα πράγματα.

Οι θεραπευόμενοι αντιλαμβάνονται ότι έχουν επιλογές στη ζωή τους

π.χ. Αλλαγή του "δεν μπορώ" σε "δεν θα"

Πελάτης: "Δεν μπορώ" να τον συναντήσω γι' αυτό που μου ‘κανε.

Θεραπευτής: Προσπάθησε να πεις "δεν θα τον συναντήσω" ...

Πελάτης: Δεν θα τον συναντήσω για αυτό που μου έκανε. Αυτό είναι αλήθεια. Δεν θα τον συναντήσω ποτέ.

Αυτό βοηθά τον θεραπευόμενο να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί τη δύναμη του, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τις αποφάσεις του.

Επίσης, οι λέξεις "οφείλω", "πρέπει", "υποθέτω", σημαίνουν ότι ο θεραπευόμενος έχει ενδοβάλει συμβουλές ή πρότυπα συμπεριφοράς από άλλους ανθρώπους. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποφασίσει τι θέλει για τον εαυτό του και είναι επιρρεπής στον έλεγχο. Ο ψυχοθεραπευτής αυξάνει τη επίγνωση του πελάτη του ζητώντας του να αντικαταστήσει το "πρέπει" με το "διαλέγω να"

π.χ. Πελάτης: Πρέπει να περάσω τις γιορτές του Πάσχα με τους γονείς μου.

Θεραπευτής: Μπορείς να πεις ‘διαλέγω να περάσω τις γιορτές του Πάσχα με τους γονείς μου'

Πελάτης: Ναι. Διαλέγω να περάσω το Πάσχα με τους γονείς μου και την Πρωτομαγιά με τους φίλους μου.

Αλλαγή του "Χρειάζομαι" σε "Θέλω".

Αλλαγή του "δεν μπορώ" σε "διαλέγω να μην". 

• Αλλαγή ερωτήσεων σε δηλώσεις

Θέτοντας μία ερώτηση ο θεραπευόμενος, στην ουσία ζητά από το ψυχοθεραπευτή να τον βγάλει από τη δύσκολη θέση. Ο θεραπευτής, αντί να δώσει μια απάντηση ή μια ερμηνεία, ζητά από τον πελάτη να εξερευνήσει ο ίδιος το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του για να ανακαλύψει μόνος του αυτό που υπολανθάνει.

π.χ. Πελάτης: Γιατί νιώθω αυτό;

Θεραπευτής: Εσύ γιατί νομίζεις;

Πελάτης: Νομίζω ότι νιώθω έτσι επειδή ... 

• Ακρίβεια στην έκφραση

Όταν ο θεραπευόμενος μιλά γενικά, αόριστα και διανοητικοποιεί, ο ψυχοθεραπευτής τον παρακινεί να αναφερθεί σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Έτσι ο πελάτης είναι σε θέση να συγκεντρωθεί σε ένα συγκεκριμένο θέμα και ταυτόχρονα να καθοδηγεί μόνος του τον εαυτό του.

• Απαιτήσεις

Ένας άλλος τρόπος για να επιτευχθεί ακρίβεια στην έκφραση είναι η ικανότητα του θεραπευόμενου να εκφράσει απαιτήσεις από τους άλλους.

π.χ. Πελάτης: Θα προτιμούσα να είχε επιστρέψει ο σύζυγός μου νωρίς.

Θεραπευτής: Θα προτιμούσες ή θέλεις;

Πελάτης: Θέλω να έρθει νωρίς.

Θεραπευτής: Μπορείς να του το πεις;

Πελάτης: Γιώργο, θέλω αύριο να είσαι στο σπίτι στις 6 μ.μ. γιατί θέλω να επισκεφτώ την αδερφή μου. 

• Αλλαγή της μορφής των ερωτήσεων

Ο ψυχοθεραπευτής Gestalt διαλέγει προσεκτικά τη μορφή των ερωτήσεων που απευθύνει στον πελάτη του. Αποφεύγει ερωτήσεις που ενθαρρύνουν εκλογικεύσεις και διανοητικοποιήσεις. Αποφεύγει το "γιατί" και το αντικαθιστά με το "πώς" και με το "τι", όπου αυξάνονται οι πιθανότητες να οδηγηθεί ο θεραπευόμενος στην επίγνωση των συναισθημάτων που συνδέονται με κάποια εμπειρία, καθώς επίσης και στην αύξηση της επίγνωσης των αισθήσεων και της συμπεριφοράς.

• Επικέντρωση στο παρόν

Α) Ο ψυχοθεραπευτής ζητά από τον πελάτη του να παρακολουθεί αυτό που βιώνει αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή. Ο ρόλος του θεραπευτή είναι να βοηθά εδώ και τώρα και να αποτρέπει τον θεραπευόμενο από κάθε απόπειρα να ξεφύγει από αυτό. Να επιστρέψει στη βίωση του παρόντος. Να βιώσει ξανά τα συναισθήματα που συνδέονται με τα γεγονότα. Ακόμη και οι περιγραφές περασμένων καταστάσεων μπορούν να επικεντρωθούν στο παρόν, αν ζητηθεί από το θεραπευόμενο, να πει την ιστορία του στον ενεστώτα.

Τα παλιά του προβλήματα πρέπει να τα κλείσει στον παρόν.

Αν αντιμετωπιστούν με τον κατάλληλο τρόπο, δεν θα επιδράσουν ξανά στην καθημερινή ζωή του θεραπευόμενου. Μέσα από την επίγνωση του παρόντος, οι μισοτελειωμένες καταστάσεις εμφανίζονται και περατώνονται. Επικέντρωση στο παρόν σημαίνει ότι ο θεραπευόμενος αποκτά επίγνωση των κινήσεων, της φωνής, της αναπνοής, των αισθήσεών του.

π.χ. Πελάτης: Πρέπει να ήμουν 10 χρονών όταν ο πατέρας μου με χαστούκισε για πρώτη φορά

Θεραπευτής: Μπορείς να πεις "Είμαι 10 χρονών και ο πατέρας μου με χαστουκίζει για πρώτη φορά". 

Β) Μη λεκτική επικοινωνία:

Ο Fritz Perls έλεγε: "Μην ακούτε τα λόγια, ν' ακούτε μόνο αυτό που σας λέει η φωνή, αυτό που σας λέει η στάση, αυτό που σας λέει η εικόνα .... οι εκφράσεις του προσώπου, η ψυχοσωματική γλώσσα".

Το σώμα στη θεραπεία Gestalt έχει εξαιρετική σημασία.

Η επίγνωση του σώματος διευκολύνεται με τους εξής τρόπους: 

• Εκμαιεύοντας σωματικές αισθήσεις από τον πελάτη.

Ο θεραπευτής ζητά από τον πελάτη να στρέψει την προσοχή του στο σώμα του και να συνειδητοποιήσει, να εντοπίσει τις περιοχές όπου υπάρχει κάποια ένταση. Ο θεραπευτής αυξάνει την επίγνωση του θεραπευομένου για κάθε κομμάτι του σώματός του. Μεγάλη σημασία για την επίγνωση του σώματος έχει ο τρόπος που αναπνέει ο θεραπευόμενος. Ο θεραπευτής μπορεί ακόμη να ζητήσει από τον πελάτη να κλείσει τα μάτια του και να χαλαρώσει. 

• Ορίζοντας το συναίσθημα

Ο θεραπευτής ζητά από το θεραπευόμενο να εντοπίσει ένα συναίσθημα στο σώμα του και να το περιγράψει. Να αναγνωρίσει το μέγεθος, το χρώμα ή την υφή του. Ακόμη και να δώσει φωνή στο συναίσθημα επιτρέποντάς του να μιλήσει, να εκφραστεί. 

• Δίνοντας ανατροφοδότηση στον πελάτη

Ο θεραπευτής Gestalt όταν παρατηρεί την μη λεκτική συμπεριφορά του πελάτη του, του γνωστοποιεί αυτά που παρατηρεί σ' αυτόν.

π.χ. θεραπευτής: Παρατηρούσα ότι καθώς μιλάς, σφίγγεις τις γροθιές σου. Το ξέρεις ότι το κάνεις; 

• Αναπαριστάνοντας τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου.

Ο θεραπευτής αναπαριστά τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου.

ΕΚΔΡΑΜΑΤΙΣΗ

Οι εκδραμάτισεις βασίζονται στην αρχή ότι η μάθηση απαιτεί δράση. Μετατρέπουν τις διηγήσεις σε πράξεις, τις αναμνήσεις και θεωρητικοποιήσεις σε πλήρη παρουσία του ατόμου με όλη του τη φαντασία, την ενέργεια και την έξαψη.

Χρησιμοποιούνται επίσης για να συγκεντρωθεί η προσοχή του θεραπευόμενου στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε σε κάποια προηγούμενη κατάσταση. Το άτομο έχει πιο πολλές πιθανότητες να κάνει ανακαλύψεις όταν συμμετέχει σε ένα γεγονός, παρά όταν απλώς μιλά για αυτό.

Είναι μια απόπειρα να αντιμετωπιστεί το αδιέξοδο της διήγησης φέρνοντας τη δράση μέσα στο δωμάτιο της θεραπείας. Η διήγηση γίνεται πράξη.

Μία εκδραμάτιση μπορεί να πάρει πολλές μορφές και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δημιουργικότητα του θεραπευτή.

Οι σημαντικότερες εκδραματίσεις είναι: 

• Άδεια καρέκλα

Ο πελάτης κάθεται απέναντι σε μια άδεια καρέκλα με την οποία πραγματοποιεί ένα συναισθηματικό διάλογο. Φαντάζεται ότι στην άδεια καρέκλα κάθεται μια άλλη πλευρά της προσωπικότητας του ή κάποιο άλλο σημαίνον πρόσωπο στη ζωή του. Κάθεται εναλλάξ στις δύο καρέκλες εκφράζοντας την κάθε πλευρά και μιλώντας εκ μέρους της κάθε φορά. Η αλλαγή θέσης και ρόλων μπορεί να συνεχιστεί για αρκετές φορές. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για να διευκρινίσει και τις δύο πλευρές μιας αλληλεπίδρασης ή σύγκρουσης. Με τον τρόπο αυτό τα δύο αυτά σημεία μπορούν είτε να αλληλοσυμπληρωθούν και να οδηγηθούν στην ολοκλήρωση ή να ανταγωνίζονται και να απομονώνονται. Μετά από την αλληλεπίδραση αυτή πραγματοποιείται μια αναδιοργάνωση. Στόχος δεν είναι να επιτευχθεί αναγκαστικά μια "γκρίζα" σύνθεση αλλά να εκφράσει το κάθε στοιχείο τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Ο θεραπευτής Gestalt πρέπει να έχει πίστη στην αυτόρρύθμιση του θεραπευόμενου.

Παραλλαγές αυτής της εκδραμάτισης είναι η "Θερμή καρέκλα" που διαδραματίζεται μέσα στα πλαίσια της ομαδικής συνάντησης, ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο και η "Επιπλέουσα θερμή καρέκλα" στην οποία ο θεραπευτής ενσωματώνει την αυθόρμητη συμμετοχή και άλλων μελών της ομάδας πέρα από τον αρχικό και κύριο εθελοντή.

• Το παίξιμο της προβολής

Ο θεραπευόμενος μεταφέρει την ευθύνη των πράξεών του έξω από τον εαυτό του προβάλλοντας την πάνω στους άλλους. Η προσοχή του είναι στραμμένη στο περιβάλλον, το οποίο κατηγορεί για τη ζωή του. Τότε η πιο ισχυρή μέθοδος αναγνώρισης των προβολών είναι να παιχτούν ρόλοι μπροστά στην ομάδα. Ο θεραπευτής βάζει το θεραπευόμενο να διαδραματίσει ένα διάλογο ανάμεσα στο εαυτό του και σ' αυτόν στον οποίο προβάλλει την ευθύνη, παίζοντας ο ίδιος δύο ρόλους εναλλάξ. 

• Οι τεχνικές της πρόβας

Χρησιμοποιούνται για να μπορέσει ο πελάτης να διαμορφώσει αντιδράσεις στις εμπειρίες οι οποίες τον δυσκολεύουν.

Ξαναζωντανεύει μια κατάσταση στο "τώρα", με τον τρόπο ακριβώς που αντέδρασε ο θεραπευόμενος στην πραγματική του ζωή.

Διεξάγεται ένα θεατρικό δρώμενο, αναπαριστώντας τους ρόλους και τις συνθήκες με τη συμμετοχή των μελλών της ομάδας.

• Η εξάλειψη της ενδοβολής

Οι άνθρωποι που έχουν ενδοβολές έχουν πάρει μέσα τους κάτι που δεν αφομοίωσαν ποτέ ως κομμάτι του εαυτού τους. Είναι ένα ξένο σώμα και πρέπει να αποβληθεί. Η χρήση της άδειας καρέκλας δίνει την δυνατότητα να εξωτερικοποιηθεί η ενδοβολή. Τοποθετώντας στην άδεια καρέκλα το άτομο από το οποίο ο θεραπευόμενος δέχθηκε την ενδοβολή, αποκτά επίγνωση αυτής.

• Τεχνικές αντιστροφής

Δίνεται η δυνατότητα στο θεραπευόμενο να επιδείξει μια συμπεριφορά αντίθετη από την συνηθισμένη του. Του ζητείται να πάει κόντρα στη συνήθεια, το βόλεμα ή την αδυναμία του.

π.χ. Μπορεί να ζητηθεί από κάποιο ντροπαλό άτομο να μιλήσει στην ομάδα δυνατά.

• Απαλοιφή των αναστροφών

Εκείνοι που πάσχουν από αναστροφές παρουσιάζουν συνήθως σωματικά συμπτώματα (στους μυς και στο σκελετό), τα οποία δείχνουν σε ποιο σημείο έχει ακινητοποιηθεί η ενέργεια.

Το πρώτο βήμα είναι η συνειδητοποίησή τους. Η επίγνωση του σώματος οδηγεί στην κινητοποίηση της καταπιεσμένης ενέργειας που έχει επενδυθεί στην αναστροφή.

π.χ. έκφραση του θυμού σε αντικείμενα, όπως το να φαντάζονται ότι βρίσκεται μπροστά τους το πρόσωπο με το οποίο είναι θυμωμένοι και να ξεσπούν με βία πάνω σε μαξιλάρια. 

ΟΝΕΙΡΑ & ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ 

Τα διάφορα μέρη του ονείρου αποτελούν αποσπάσματα (μέρη) της προσωπικότητας του θεραπευόμενου.

Ο θεραπευόμενος καλείται να παίζει όλους τους ρόλους, γίνεται όλοι οι άνθρωποι, τα πράγματα τα μέρη και οι πράξεις του ονείρου. Καλείται να βιώσει ξανά το όνειρο, εξιστορώντας το δυνατά, στον ενεστώτα.

Οι φαντασιώσεις μπορούν να θεωρηθούν ως τα όνειρα που κάνουμε όταν είμαστε ξύπνιοι. Τα δουλεύουμε και τα επεξεργαζόμαστε με τον ίδιο τρόπο όπως και τα όνειρα.

Πηγή: http://parvypalmou.blogspot.gr/

Gestalt και Αντίληψη

«Κοιτάξτε τον άνθρωπο μπροστά σας έτσι όπως θα κοιτάζατε ένα ηλιοβασίλεμα ή ένα βουνό.
Αντιληφθείτε με ευχαρίστηση αυτά που βλέπετε.
Αντιληφθείτε το άτομο από μόνο του, ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο.
Σε τελική ανάλυση, αυτό θα κάνατε και με ένα ηλιοβασίλεμα.
Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα λέγατε, "Αυτό το ηλιοβασίλεμα θα 'πρεπε να έχει πιο πολύ μοβ",  oύτε  "Αυτό το βουνό θα 'πρεπε να είναι πιο ψηλό στη μέση".
Απλώς θα το κοιτάζατε με απορία και θαυμασμό...»

Zinker, 1977

---

 

Συναλλακτική ανάλυση Τα «Εγώ» της ανθρώπινης προσωπικότητας

Η συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι άνθρωποι δεν εξαρτάται μόνο από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εκείνη τη δεδομένη στιγμή αλλά και από τις βιωματικές τους εμπειρίες, την «προσωπική ιστορία» τους… Η θεωρία της συναλλακτικής ανάλυσης αναλύει και ερμηνεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά τόσο στο εργασιακό όσο και στο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον. Αναπτύχθηκε από τον Καναδό ψυχαναλυτή Eric Berne και υποστηρίζει ότι τα άτομα συμπεριφέρονται με βάση τα ερεθίσματα-μηνύματα που δέχθηκαν κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Η συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι άνθρωποι δεν εξαρτάται μόνο από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εκείνη τη δεδομένη στιγμή αλλά και από τις βιωματικές τους εμπειρίες, την «προσωπική ιστορία» τους… Όταν έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο, στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με μια ομάδα προσωπικοτήτων και όχι με μια μοναδική προσωπικότητα. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αναπτύσσεται μέσα μας μια ομάδα από έξι διαφορετικές προσωπικότητες, «οι καταστάσεις του Εγώ». Το κάθε Εγώ έχει τις δικές του αρχές και συμπεριφορές και επομένως ανταποκρίνεται διαφορετικά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος…

Οι καταστάσεις του εγώ
Ο Berne υποστηρίζει ότι η προσωπικότητα του ατόμου συνιστάται από τρία μέρη που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτά τα μέρη ορίζονται ως «καταστάσεις του εγώ» και είναι τα εξής: Γονέας, Ενήλικας και Παιδί. Οι καταστάσεις του Εγώ έχουν σχέση με την ψυχολογική ηλικία. Φανταστείτε τον ανθρώπινο νου σαν ένα κασετόφωνο με δύο λειτουργίες: εγγραφή και αναπαραγωγή. Εγγράφουμε τις εμπειρίες της ζωής μας σε τρεις κασέτες: του Γονέα, του Ενήλικα και του Παιδιού. Οι πιο ισχυρές εγγραφές γίνονται συνήθως στα πρώτα χρόνια της παιδικής μας ηλικίας ή κατά τη διάρκεια ενός πολύ σημαντικού –ακόμη και τραυματικού– γεγονότος. Οι εγγραφές αυτές αποθηκεύονται στον εγκέφαλο και αναπαράγονται όταν υπάρχει ένα ανάλογο ερέθισμα. Στη συνέχεια η κασέτα γυρνάει πάλι πίσω και είναι έτοιμη να ξαναπαίξει…

Η κασέτα του Γονέα
Η κασέτα του Γονέα περιλαμβάνει όλες τις εγγραφές-μηνύματα που έχει δεχθεί το άτομο από γονείς, αδέρφια, θείους, παππούδες, νηπιαγωγείο κ.λπ. Η κατάσταση του Γονέα είναι η διδαγμένη αντίληψη της ζωής. Ο Γονέας είναι η πηγή, το σύνολο των γνώσεων, αρχών, αξιών και κανόνων που έχει αποδεχθεί το άτομο, καθώς έχουν λεχθεί από άτομα «κύρους», κυρίως κατά τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του. Ο Γονέας διακρίνεται σε Κριτικό και Προστατευτικό. Ο Κριτικός Γονέας είναι το κομμάτι εκείνο της προσωπικότητας που θέτει όρια, κανόνες και πρότυπα ζωής, τηρεί τις παραδόσεις και ασκεί κριτική στον εαυτό μας και στους άλλους, ορισμένες φορές με σαρκαστικό τρόπο. Έχει την τάση να υπερβάλλει και να γενικεύει, να λέει «μην κάνεις αυτό» αντί να λέει «μπορείς να κάνεις εκείνο» αλλά και να σώζει τους άλλους κάνοντας πράγματα που μπορούν να κάνουν οι ίδιοι από μόνοι τους. Ακόμα και η πιο καλοπροαίρετη διάθεση να σώσουμε κάποιον, στην πραγματικότητα του στερεί τη δυνατότητα να πάρει τις ευθύνες του και μας οδηγεί σε ψυχολογικά παιχνίδια. Ο Προστατευτικός Γονέας είναι το μέρος του εαυτού μας που καταλαβαίνει και υποστηρίζει τους άλλους και θέλει να τους φροντίζει και να τους προστατεύει. Όταν επικοινωνούμε με αυτό το Εγώ δείχνουμε ενδιαφέρον και κατανόηση, βάζοντας όμως και όρια με έναν λογικό και αποτελεσματικό τρόπο (για παράδειγμα, αντί να πούμε «Απαγορεύεται» λέμε «Επιτρέπεται»). Το πόσο προστατευτικός ή κριτικός γονέας είναι ένα άτομο εξαρτάται από το πόσο προστατευτικοί ή κριτικοί ήταν απέναντί του οι γονείς του και το στενό του περιβάλλον.
 

Η κασέτα του Ενήλικα
Οι εγγραφές της κασέτας του Ενήλικα ξεκινούν περίπου από την ηλικία των δέκα μηνών. Προέρχεται από την προσπάθεια του ατόμου να εξερευνήσει τον κόσμο και να μάθει για τον εαυτό του χωρίς τη βοήθεια των άλλων. Ο Ενήλικας είναι το κομμάτι της προσωπικότητας που καθρεφτίζει όλη τη λογική, αιτιολογημένη και χωρίς συναισθήματα συμπεριφορά μας, εξετάζοντας τα δεδομένα της πραγματικότητας και τα εσωτερικά δεδομένα των διαφόρων Εγώ, για να καταλήξει στην πρέπουσα για τη συγκεκριμένη στιγμή συμπεριφορά. Η κατάσταση του Ενήλικα εκφράζει τη συλλογιστική και λογική αντίληψή μας για τη ζωή, καθώς περιέχει καταγραφές από τις δικές μας προσωπικές εμπειρίες και λειτουργεί όπως ο Η/Υ. Συλλέγει στοιχεία, τα αναλύει και παίρνει αποφάσεις. Αναθεωρεί τις εγγραφές του Γονέα και του Παιδιού και αποτελεί φορέα αλλαγής της προσωπικότητας. Με την πάροδο του χρόνου, αξιολογεί τα όνειρα του Παιδιού και κρίνει ποια από αυτά είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα ενώ παράλληλα ορίζει και ποιες από τις διαταγές του Γονέα θα ακολουθήσει, βλέποντας αν επιβεβαιώνονται στην πράξη ώστε να μπορεί να προχωρήσει με σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

Η κασέτα του Παιδιού
Οι εγγραφές στην κασέτα του Παιδιού γίνονται παράλληλα με αυτές του Γονέα. Είναι εγγραφές συναισθημάτων και συγκινησιακών καταστάσεων που προκαλούνται στο άτομο από τις εγγραφές του Γονέα. Η κατάσταση του Παιδιού είναι η αισθητή αντίληψη της ζωής: είναι η πηγή των συναισθημάτων (θετικών και αρνητικών), των αναγκών-επιθυμιών, της ενέργειας, της περιέργειας, της δημιουργικότητας και της διαίσθησης. Όταν εκπληρώνονται οι επιθυμίες και οι ανάγκες (φυσικές/ψυχολογικές) του Παιδιού, τότε το άτομο αντιδρά με ζεστό και φιλικό τρόπο ενώ σε αντίθετη περίπτωση αντιδρά με θυμό, θλίψη ή φόβο. Πέρα από τα ευχάριστα και θετικά συναισθήματα της δημιουργικότητας, της επιθυμίας για γνώση κ.λπ., το παιδί, συγκρίνοντας συνεχώς τον εαυτό του με αυτό που ζητείται από τους γονείς του, γεμίζει από αρνητικά συναισθήματα που του δηλώνουν πόσο υπολείπεται των άλλων ή των απαιτήσεων τους. Το ίδιο αισθάνεται ότι «Δεν είναι ΟΚ» ενώ οι υπόλοιποι είναι ΟΚ. Τα συναισθήματα αυτά μένουν μόνιμα στον ψυχισμό μας μέχρι να έρθει μια στιγμή κρίσης ή αδιέξοδου, όπου η λογική αποτυγχάνει και ανοίγει η πόρτα για την έκφρασή τους. Η πλειονότητα των ανθρώπων κρύβουν ένα «Δεν είμαι ΟΚ» παιδί μέσα τους. Όπως και ο Γονέας, έτσι και το Παιδί διακρίνεται σε Προσαρμοσμένο και Αυθόρμητο. Το Προσαρμοσμένο Παιδί είναι τακτικό, υποχωρητικό αλλά καμιά φορά επαναστατεί. Αυτά τα δύο κομμάτια της προσωπικότητας, το Υπάκουο και το Επαναστατημένο Παιδί, αναπτύχθηκαν από την ανάγκη του μικρού παιδιού να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των γονιών και το έκανε είτε υπακούοντας είτε επαναστατώντας. Τα κομμάτια αυτά εμφανίζονται και στην ενήλικη συμπεριφορά μας όταν ο Γονέας που κουβαλάμε μέσα μας ή ο Γονέας κάποιου με τον οποίο συναλλασσόμαστε, μας δίνει ερέθισμα στο οποίο ανταποκρινόμαστε χωρίς να μεσολαβήσει ο Ενήλικάς μας. Το Αυθόρμητο Παιδί είναι χαρούμενο, ευτυχισμένο, αγαπητό αλλά ορισμένες φορές δρα με εγωιστικό τρόπο. Είναι έξυπνο και δημιουργικό, έχει χιούμορ και λέει το σωστό πράγμα στην κατάλληλη στιγμή. Στη διάρκεια της παιδικής μας ζωής έχουμε ανάγκη και από τα έξι αυτά Εγώ που μας βοηθούν στην επιβίωση και στο να πάρουμε αυτό που χρειαζόμαστε. Στην ενήλικη ζωή μας όμως, τα μη αποτελεσματικά Εγώ του Κριτικού Γονέα και του Προσαρμοσμένου Παιδιού (Υπάκουο και Επαναστατημένο) μας δημιουργούν προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους ή με τον εαυτό μας. Πολλά από τα προβλήματά μας ξεκινούν όχι μόνο από την ακούσια και ξαφνική μεταφορά μας από το ένα εγώ στο άλλο αλλά και από τη χρήση των διαφορετικών Εγώ που κουβαλούν αρχές και πρότυπα συμπεριφοράς που δεν αρμόζουν στην περίσταση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα διαφορετικά Εγώ που κουβαλάμε μέσα μας καθώς και με ποιο τρόπο μπορούμε να σταματήσουμε τη δράση του ενός προκειμένου να επιτρέψουμε τη δράση του άλλου…

Οι στάσεις ζωής
Σύμφωνα με τη Συναλλακτική ανάλυση, υπάρχουν τέσσερις Στάσεις Ζωής, οι οποίες μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τα άτομα με τα οποία συναναστρεφόμαστε και τις συνθήκες τις οποίες βιώνουμε. Η συμπεριφορά μας απορρέει από το πώς βλέπουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, μαζί με το πώς βλέπουμε τους άλλους…

Δεν είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ (-+)
Οι άνθρωποι που υιοθετούν τη στάση αυτή υποτιμούν τον εαυτό τους ενώ υπερτιμούν τους άλλους. Διακατέχονται από αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, ανασφάλειας και συχνά νιώθουν ανίσχυροι απέναντι στους άλλους. Δεν αποδέχονται εύκολα τις θετικές ενισχύσεις, αποφεύγουν τα προβλήματα και τις ευθύνες και δυσκολεύονται να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να πάρουν αποφάσεις. Συχνά νιώθουν να καταπιέζονται. Τα κύρια συναισθήματα που τους χαρακτηρίζουν είναι φόβος, απογοήτευση και λύπη. Η θέση αυτή ζωής προέρχεται από την κατάσταση του Προσαρμοσμένου παιδιού.

Δεν είμαι ΟΚ – Δεν είσαι ΟΚ (–)
Τη στάση αυτή την υιοθετούν άτομα που διακατέχονται από αισθήματα εγκατάλειψης και παραίτησης. Δεν εμπιστεύονται τον εαυτό τους αλλά ούτε και τους άλλους. Βρίσκονται σε σύγχυση καθώς δεν έχουν συγκεκριμένους στόχους και σπαταλούν άσκοπα το χρόνο τους. Πολύ συχνά υποφέρουν από κατάθλιψη και για το λόγο αυτό θεωρούνται αντιπαραγωγικοί.

Είμαι ΟΚ – Δεν είσαι ΟΚ (+-)
Τα άτομα με τη στάση αυτή δέχονται τον εαυτό τους όπως είναι αλλά όχι και τους άλλους. Υπερεκτιμούν τον εαυτό τους και υποτιμούν τους άλλους. Έχουν την τάση να αποδίδουν τις ευθύνες στους άλλους και να συμπεριφέρονται επιθετικά, με τάσεις κυριαρχίας έναντι των άλλων. Στον εργασιακό χώρο αντιδρούν ανταγωνιστικά, δεν δίνουν εύκολα θετικές ενισχύσεις και επιθυμούν να φτάσουν στην κορυφή της ιεραρχίας έναντι οποιουδήποτε κόστους. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ο θυμός και η περιφρόνηση για τους άλλους.

Είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ (++)
Τα άτομα που υιοθετούν τη στάση αυτή έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, είναι αισιόδοξα, ανταλλάσσουν ενισχύσεις, χρησιμοποιούν το χρόνο τους εποικοδομητικά και γενικώς ασχολούνται με πράγματα που θέλουν πραγματικά να κάνουν. Δέχονται τον εαυτό τους χωρίς παρερμηνείες και σέβονται τους άλλους. Στο χώρο εργασίας είναι συνεργάσιμοι, αναλαμβάνουν ευθύνες, μοιράζουν αρμοδιότητες και ακούν την άποψη των άλλων ακόμα κι αν διαφωνούν. Η συμπεριφορά τους προέρχεται από τις Καταστάσεις του Εγώ του Προστατευτικού Γονέα, του Ενήλικα και του Αυθόρμητου Παιδιού.

Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν όλες τις στάσεις ζωής. Μπορεί να είμαστε [+,+] με το συνάδελφο, [-,+] με τον προϊστάμενο, [+,-] με το παιδί μας και [-,-] με τον απογοητευμένο οπαδό της ποδοσφαιρικής μας ομάδας. Κάποια υπαρξιακή θέση όμως τείνουν να την εμφανίζουν πιο συχνά, οπότε είναι αυτή που τους χαρακτηρίζει. Η στάση Είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ είναι η πιο ενδεδειγμένη τόσο για τον εργασιακό όσο και για τον κοινωνικό και οικογενειακό χώρο, προκειμένου να έχουμε μια αποτελεσματικότερη επικοινωνία με τους υπόλοιπους. Είναι η μόνη συνειδητά επιλεγμένη θέση ζωής καθώς βασίζεται στη σκέψη, στη δοκιμή και στη δράση. Για να περάσει ένα άτομο στη θέση αυτή χρειάζεται περισσότερες πληροφορίες και εμπειρίες απ’ όσες είχε αρχικά στη διάθεσή του όταν αποφάσισε σαν μικρό παιδί. Περιλαμβάνει ρίσκο και υπομονή. Είναι μια πραγματική στάση απέναντι στη ζωή και όχι μια απλή αντίδραση βασισμένη στα συναισθήματα. Το να αισθάνεται ένα άτομο ΟΚ με τον εαυτό του είναι πολύ σημαντικό τόσο για τον ψυχισμό του όσο και για την εξέλιξή του σε όλους τους τομείς της ζωής του. Παρ’ όλα αυτά, εάν ένα άτομο έχει ενηλικιωθεί και διατηρεί μια από τις τρεις πρώτες θέσεις (Όχι ΟΚ), προσπαθεί μέσα από την καθημερινή πρακτική να επιβεβαιώσει αυτή του την επιλογή. Για να το κάνει αυτό, παίζει τα λεγόμενα ψυχολογικά παιχνίδια…

Πηγή: http://www.asfalistikomarketing.gr

Συναλλακτική Ανάλυση

Προσωποκεντρική και Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Carl Rogers

Ιστορική εξέλιξη

Θεμελιωτής της Προσωποκεντρικής θεώρησης είναι ο Carl R. Rogers. Ο πρώτος ψυχολόγος που διατύπωσε και ανέπτυξε μια ξεχωριστή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση κατά την διάρκεια της εξέλιξής της πέρασε από διάφορες φάσεις μέχρι να διαμορφωθεί ως μία γενικότερη αυτόνομη προσέγγιση:

• α) Μη-κατευθυντική προσέγγιση (δεκαετία 40)
• β) Πελατοκεντρική « (δεκαετία 50)
• γ) Προσωποκεντρική « (δεκαετία 60 μέχρι σήμερα)

Ο Πυρήνας της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης:

Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση βλέπει τον άνθρωπο ως μία ενιαία και σύνθετη οργανική ενότητα, η οποία διέπεται από μία εγγενή και κυρίαρχη δύναμη, ή ενέργεια, την λεγόμενη τάση πραγμάτωσης. Είναι ακριβώς αυτή η τάση πραγμάτωσης που ωθεί τον κάθε οργανισμό μέσα από την ανάπτυξη, τη βελτίωση και την διαφοροποίηση, προς την πραγμάτωση των δυνατοτήτων του και την ολοκλήρωσή του.

Η Προσωποκεντρική Συμβουλευτική/Ψυχοθεραπεία

Ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καλείται, μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, να ενδυναμώσει και να διευκολύνει τον πελάτη του να έρθει σε επαφή με αυτή του την τάση και να της επιτρέψει ν’ αναπτυχθεί και να καλλιεργηθεί.
Για να επιτευχθεί αυτό, ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καλείται να δημιουργήσει και να διατηρήσει μια κατάλληλη θεραπευτική σχέση με τον πελάτη του, η οποία διέπεται από ένα κλίμα ασφάλειας, σεβασμού και εμπιστοσύνης. Αυτή η σχέση οφείλει να στηρίζεται στις τρείς θεραπευτικές συνθήκες, τις οποίες ο C. Rogers χαρακτήρησε ως αναγκαίες και επαρκείς για θεραπευτική άλλαγή: την ενσυναίσθηση, την άνευ όρων αποδοχή και την αυθεντικότητα.
Συνεπώς τα κύρια χαρακτηριστικά της Προσωποκεντρικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας είναι:
- Η διαμόρφωση, εκ μέρους του θεραπευτή, ενός κλίματος ασφάλειας, σεβασμού και εμπιστοσύνης
- Η σχέση που διαμορφώνεται και προσφέρεται από τον θεραπευτή στον πελάτη του, βασιζόμενη στις τρείς αναγκαίες και επαρκείς θεραπευτικές συνθήκες:

• Ενσυναίσθηση
• Άνευ όρων αποδοχή
• Αυθεντικότητα

Εάν ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καταφέρει να πραγματώσει, στην σχέση του με τον πελάτή του, τις τρείς αυτές συνθήκες, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο πελάτης να οδηγηθεί σε διεύρυνση του εσωτερικού του πλαισίου αναφοράς, με αποτέλεσμα την καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και την μεγαλύτερη αυτο-αποδοχή του, πράγμα που προάγει την περαιτέρω ανάπτυξη του, καθώς και την ψυχική του υγεία

Βασικοί όροι της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης

• Οργανισμός
• Τάση Πραγμάτωσης – Τάση Αυτοπραγμάτωσης
• Εαυτός
• Όροι Αξίας
• Οργανισμική Εκτιμητική Διαδικασία
• Εσωτερικό Πλαίσιο Αναφοράς
• Κέντρο Αξιολόγησης
• Αντιληπτικό Πεδίο
• Φαινομενολογικό Πεδίο
• Ενσυναίσθηση
• Άνευ Όρων Αποδοχή
• Αυθεντικότητα
• Παρουσία
• Συμβολοποίηση
• Συμφωνία/ Ασυμφωνία
• Αμυντικός μηχανισμός άρνησης
• Αμυντικός μηχανισμός Διαστρέβλωσης
• Αμυντικός μηχανισμός Ενδοβολής
• Πρόσωπο
• Πλήρως Λειτουργικό Πρόσωπο
• Συνάντηση
• Θεραπευτική Σχέση
• Ομάδα Συνάντησης
• Μή-κατευθυντικότητα
• Πελατοκεντρική Ψυχοθεραπεία
• Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία

---

Η Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Eugene Gendlin

Οι Απαρχές:

Το Focusing (Διαδικασία Εστίασης) ως Τεχνική

Το Focusing (στα ελληνικά ‘διαδικασία εστίασης’) αναπτύχθηκε από τον φιλόσοφο και ψυχοθεραπευτή, καθηγητή του πανεπιστημίου του Σικάγο, Eugene T. Gendlin, Ph.D., την δεκαετία του ’70, ως απότελεσμα κλινικής έρευνας και ψυχοθεραπευτικής εμπειρίας.
Συγκεκριμένα, όταν ο Carl R. Rogers θέλησε να ερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την έκβαση της ψυχοθεραπείας, ανέθεσε στον E.T.Gendlin, στενό του συνεργάτη, την διεύθυνση αυτής της έρευνας.
Με αφετηρία την υπόθεση «Πώς η ψυχοθεραπεία βοηθά ορισμένους ανθρώπους περισσότερο από άλλους» ο Ε.Τ.Gendlin και οι συνεργάτες του μελέτησαν εκατοντάδες μαγνητοφωνημένες ταινίες ψυχοθεραπευτικών συνεδριών και κατέληξαν σε μία σημαντική ανακάλυψη: «Η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης αυτών που είχαν ολοκληρώσει ένα κύκλο ψυχοθεραπείας, ήταν ανεξάρτητη της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης του θεραπευτή και του ‘περιεχομένου’ των θεραπευτικών συνεδριών». Το βασικό γνώρισμα των επιτυχημένων θεραπειών ανήκε στους πελάτες, με κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως:
Ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν ήταν λιγότερο εγκεφαλικός, ή αναλυτικός, και περισσότερο βιωματικός Είχαν καλύτερη επαφή με το σώμα τους και τα συναισθήματά τους Συνήθιζαν να στρέφουν την προσοχή τους στο σώμα τους, και Προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν τα σήματα που αυτό «εξέπεμπε» Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποδείχθηκαν ως το πλέον σημαντικό «εργαλείο» για επιτυχή ψυχολογική αλλαγή, το οποίο φαίνεται ότι κάποιοι κατείχαν, ενώ σε άλλους έλλειπε παντελώς.
Αυτό το «κενό» προσπάθησε να καλύψει ο E.T.Gendlin, δημιουργόντας και αναπτύσσοντας την Διαδικασία Εστίασης, ως μία δεξιότητα για να ωφεληθούν περισσότεροι από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Το 1978 ο E.T.Gendlin κυκλοφόρησε το βιβλίο Focusing, στο οποίο περιέγραψε αναλυτικά τη Διαδικασία Εστίασης, ως μία τεχνική με διακριτά βήματα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσος από ειδικούς, όσο και από το ευρύτερο κοινό, ως μία διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοθεραπείας.
Βεβαίως η Διαδικασία Εστίασης δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας απλής τεχνικής. Με βάση το Focusing έχει αναπτυχεί τα τελευταία χρόνια μία ξεχωριστή φιλοσοφική οπτική καθώς και μία επιστημονική προσέγγιση, η οποία εφαρμόζεται σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, όπως:

• Στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
• Στη ψυχολογία της υγείας
• Στο χώρο της τέχνης
• Στο χώρο των επιχειρήσεων, κ.ά.

Μετεξέλιξη:

Η Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Στον πυρήνα της θεωρίας της Focusing-βιωματικής Προσέγγισης βρίσκεται το άμεσο και συνεχές βίωμα, ο,τιδήποτε βιώνουμε κάθε στιγμή, και που - ως τέτοιο - ρέει και μεταβάλλεται διαρκώς – καθώς και ο τρόπος που σχετιζόμαστε με αυτό.
Συνήθως δεν είμαστε ανοιχτοί στο άμεσο και συνεχές βίωμά μας. Δεν έχουμε μάθει να είμαστε ανοιχτοί, να το αποδεχόμαστε και να το συμβολοποιούμε κατάλληλα. Τις περισσότερες φορές η σχέση με το βίωμά μας είναι περιοριστική, διαστρεβλωτική, ενίοτε παγιωμένη, δεσμευτικά άκαμπτη, γι’ αυτό και επαναλαμβανόμενη. Η ζωή μας ως εκ τούτου αποτελείται από κοινότοπα επαναλαμβανόμενα γεγονότα που χάνουν το βιωματικό τους βάθος και δεν μετουσιώνονται σε εμπειρίες, με αποτέλεσμα η προσωπική μας ανάπτυξη να εμποδίζεται, να μην προάγεται, σύμφωνα με τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες μας, και ενδεχομένως να τραυματίζεται – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – ανάλογα με την προσωπική μας ιστορία.
Για να μπορέσουμε νά άρουμε τα εμπόδια και να προάγουμε την προσωπική μας ανάπτυξη, αυτό που απαιτείται, σύμφωνα με τον Gendlin, είναι είτε η βελτίωση της σχέσης μας με το βίωμά μας, είτε η αποκατάσταση της σχέσης, αν αυτή έχει διακοπεί. Για τον σκοπό αυτό ο Gendlin προτείνει τη Διαδικασία Εστίασης (Focusing), η οποία διευκολύνει την προσέγγιση του βιώματος και την σύνδεση ή επανασύνδεσή της με αυτό.
Με την Διαδικασία Εστίασης κανείς στρέφει την προσοχή του στο σώμα του – έτσι όπως το νιώθει εσωτερικά – για να αποκτήσει μία σωματική αίσθηση της κατάστασης που βιώνει.
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι στην φιλοσοφία της Διαδικασίας Εστίασης το σώμα, περιβάλλον, κατάσταση και βίωμα βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση και αποτελούν ένα αδιαίρετο ολον. Το σώμα μου δεν είναι απλά μία μηχανή με λειτουργίες, αλλά το πρωταρχικό όργανο με το οποίο συναντώ τον κόσμο και σχετίζομαι με αυτόν. Το σώμα βρίσκεται σε διαρκή διαδικασία αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και ενέχει πληροφορίες, όχι ακόμη συμβολοποιημένες, αναφορικά με αυτό που ζεί και βιώνει στο εδώ και τώρα. Με την έννοια αυτή το σώμα ενέχει το βίωμα και γι’ αυτό το σώμα ξέρει...

Focusing-Βιωματική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία

Κύρια χαρακτηριστικά της Focusing-Βιωματικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας είναι:

• Η διαμόρφωση, εκ μέρους του θεραπευτή, ενός κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης για τον πελάτη
• Η στάση/παρουσία του θεραπευτή που εμπνέεται από τις 3 θεραπευτικές συνθήκες της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης
• Η αλληλεπίδραση θεραπευτή - πελάτη
• Οι ανταποκρίσεις του θεραπευτή, οι οποίες απευθύνονται στην βιωματική διαδικασία του πελάτη με στόχο την βελτίωση ή/και ανάπτυξη της βιωματικής του διαδικασίας
• Η διευκόλυνση του πελάτη να εστιαστεί, να παραμείνει και να σχετιστεί με την δική του βιωματική διαδικασία

Επιπρόσθετα, κεντρικός όρος στην θεωρία και πρακτική της Focusing-βιωματικής Προσέγγισης, και κατ’ επέκταση της Focusing-βιωματικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, είναι ο σύνθετος όρος βιωμένη αίσθηση (felt sense).
Κατά την «διαδικασία εστίασης» ο πελάτης έρχεται σε επαφή με έναν ιδιαίτερο τύπο σωματικής «γνώσης». Αυτή την «γνώση» ονομάζουμε βιωμένη αίσθηση. Η βιωμένη αίσθηση πρέπει να σημειωθεί ότι δεν προϋπάρχει, αλλά διαμορφώνεται κατά την διαδικασία εστίασης, όταν δηλαδή ο πελάτης στρέψει την προσοχή του στο σώμα του, το οποίο ενέχει (implies) πληροφορίες σε σχέση με την κατάσταση, ή το πρόβλημα που βιώνει.
Η βιωμένη αίσθηση φέρει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Διαφοροποιείται από τα συναισθήματα που συνήθως είναι πολιτισμικά καθορισμένα και γι’ αυτό εύκολα αναγνωρίσιμα
• Βιώνεται σωματικά
• Είναι ολιστική, ασαφής και προ-λεκτική
• Αναφέρεται και παραπέμπει σ’ ένα ασυμβολοποίητο συνολικότερο βίωμα, του οποίου αποτελεί την πρωταρχική έκφραση
• Αποτελεί την «είσοδο» για το πέρασμα στην υπο-νοούμενη, πολύπλοκη πλευρά του «όλου» βιώματος, από όπου μπορεί ν’ αντληθεί καινούργιο «υλικό» προς περαιτέρω επεξεργασία.

Το υλικό αυτό εμπλουτίζει την υπάρχουσα συναισθηματική και νοητική γνώση και αποτελεί τη βάση για θεραπευτική αλλαγή. Εχοντας ο πελάτης ως πυξίδα την σωματικά βιωμένη αίσθηση μπορεί σταδιακά να σχετιστεί, ή και να επανασυνδεθεί με το βίωμά του, ν’ αποκτήσει πρόσβαση σ’ αυτό, ν’ αντλήσει πληροφορίες και έτσι να διατυπώσει καινούργια νοήματα, αναφορικά με αυτό, καί τέλος να οδηγηθεί σε πιθανές αλλαγές στη ζωή του.

---

Βασικοί όροι της Focusing-Βιωματικής Προσέγγισης

• Περιβάλλον (environment)
• Οργανισμός
• Σώμα
• Άμεσο βίωμα
• Αλληλεπίδραση (interaction)
• Διαδικασία (process)
• Βιωματική διαδικασία (experiencing)
• Εμπειρία (experience)
• Focusing στάση/παρουσία
• Ενεχόμενο, υπο-νοούμενο (implicit)
• Ρητό, συμβολοποιημένο (explicit)
• Προαγωγική τάση(carrying forward)
• Όριο συνειδητής σκέψης (edge of awareness)
• Δημιουργία εσωτερικού ελεύθερου χώρου
• Βιωμένη αίσθηση (felt sense)
• Βιωμένη αλλαγή (felt shift)
• Διαδικασίας παράκαμψης (skipping)
• Διαδικασία διασταύρωσης (crossing)
• Διαδικασία εμβάθυνσης (dipping)
• Διαδικασία ζικ-ζακ (zig-zag process)
• Δεσμευτική, άκαμπτη δομή (structure bound)
• Κλίμακα βιωματικής διαδικασίας (experiencing scale)

Πηγή:  http://www.focusing.gr

Υπαρξιακές Φράσεις

Καλωσόρισμα

Καλή περιήγηση σε δρόμους και προσεγγίσεις της Συμβουλευτικής!