Η Έμφυλη διάσταση της Διαπολιτισμικής Συμβουλευτικής

Ακολουθεί σύνδεσμος του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης όπου δημοσιεύθηκαν τα πρακτικά του 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου με θέμα:

"Σχολείο ίσο για παιδιά άνισα"

Το παρακάτω κείμενο έχει ως θέμα τη Έμφυλη διάσταση της διαπολιτισμικής Συμβουλευτικής και φέρει την υπογραφή του Κώστα Παπαχρήστου.

Διαβάστε το πλήρες κείμενο ΕΔΩ

Μονογονεϊκή οικογένεια

Με τον όρο «μονογονεϊκή οικογένεια» εννοούμε την οικογένεια, στην οποία υπάρχουν παιδιά κάτω των 18 ετών που έχουν μόνο έναν γονέα, είτε γιατί ο άλλος γονέας απεβίωσε, είτε λόγω διαζυγίου ή γιατί ο γονέας δεν παντρεύτηκε ποτέ.
Από το 1950 και μετά, ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών διεθνώς έχει αυξηθεί σημαντικά. Το 1970, περίπου το 11% των παιδιών στον κόσμο ζούσαν σε μονογονεϊκές οικογένειες. Το 1996, το ποσοστό είχε φτάσει το 31%. Φαίνεται, επίσης, ότι με το πέρασμα του χρόνου, οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες τροποποιούν και τους επικρατέστερους λόγους, για τους οποίους δημιουργούνται οι μονογονεϊκές οικογένεις.

Στα μέσα του 20^ου αιώνα, οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες οφείλονταν στον θάνατο ενός συζύγου, ενώ στις δεκαετίες του 1970 και 1980, οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες ήταν αποτέλεσμα διαζυγίων. Από τις αρχές του 21^ου αιώνα, ο αριθμός των γονέων που δεν παντρεύονται συνεχώς αυξάνεται.

Ο συχνότερος τύπος μονογονεϊκής οικογένειας είναι αυτή που αποτελείται από τη μητέρα και τα βιολογικά παιδιά της. Ο αριθμός των οικογενειών, που αποτελούνται από τον πατέρα και τα παιδιά αυξάνει μετά το 1980 και συνήθως αυτές οι οικογένειες προκύπτουν μετά από διαζύγιο των γονέων.

Τα συνηθέστερα προβλήματα μονογονεϊκών οικογενειών

Τα συνηθέστερα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι μονογονεϊκές οικογένειες, μπορούν να καταταγούν σε δύο ευρείες κατηγορίες:  

1. Οικονομικά. Είναι αυτονόητο ότι όταν μόνο ένας γονέας καλείται να καλύψει τις πρακτικές, οικονομικές και μορφωτικές ανάγκες των παιδιών, το βάρος είναι μεγαλύτερο.  

2. Κοινωνικά - Ψυχολογικά. Διάφορες κοινωνιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες έχουν κάποια «μειονεκτήματα» σε σχέση με τα παιδιά, που μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς (π.χ. διπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν το σχολείο, περισσότερες συγκρούσεις με τους γονείς, λιγότερη επίβλεψη από τους γονείς, συχνότερη εμπλοκή με αλκοόλ και ουσίες, παραβατική συμπεριφορά, αυξημένη αυτοκτονικότητα και τετραπλάσιες πιθανότητες να χρειαστούν ψυχολογική βοήθεια).
Βεβαίως, πρέπει να διαχωρίσουμε τις δυσκολίες, που ανακύπτουν στα διάφορα είδη μονογονεϊκών οικογενειών.

Μονογονεϊκή οικογένεια λόγω απώλειας γονέα

Στις μονογονεϊκές οικογένειες που έχουν προκύψει μετά από τον θάνατο ενός γονέα, τόσο τα παιδιά όσο και ο/η κηδεμόνας τους καλούνται καταρχήν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση του πένθους και τη διαδικασία του συμβιβασμού με την απώλεια. Τα μικρότερα παιδιά (μέχρι περίπου 7 ετών), μάλιστα, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν πλήρως τον απαρέγκλητο χαρακτήρα του θανάτου και κατακλύζονται από διάφορες φαντασιώσεις επαναβίωσης του χαμένου γονέα, ενοχής κ.λπ. Η όλη διαδικασία είναι πολύ επίπονη, δεδομένου ότι ο γονέας προσπαθεί να επιστρατεύσει δυνάμεις, εν μέσω του δικού του πένθους, για να στηρίξει και να καλύψει τις ανάγκες των παιδιών του (υλικές και ψυχολογικές).

Μονογονεϊκή οικογένεια λόγω διαζυγίου

Στις μονογονεϊκές οικογένειες, που έχουν προκύψει μετά από διαζύγιο, οι ανακατατάξεις και οι διαδικασίες, που συνοδεύουν τον χωρισμό των γονέων είναι και πάλι επίπονες και δύσκολες, τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά. Μπορεί να υπάρχουν εντάσεις και διαφωνίες μεταξύ των γονέων, θυμός, αμφιθυμία και οδύνη, συναισθήματα που δεν μπορεί να αφήσουν ανεπηρέαστα τα παιδιά, τα οποία επίσης μπορεί να βιώνουν συναισθήματα θυμού και οδύνης. Μπορεί τα παιδιά να έχουν απορίες σε σχέση με τους λόγους του διαζυγίου ή να δυσκολεύονται με την αλλαγή κατοικίας, σχολείου, προσώπων φροντίδας, ρουτίνας κ.λπ. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά από την προηγούμενη κατηγορία. Εδώ, και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, παρόντες και μπορούν να διατηρήσουν μια στενή και ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους, ακόμη και αν δε ζουν όλοι μαζί κάτω από την ίδια «στέγη».

Μονογονεϊκή οικογένεια με έναν ανύπαντρο γονέα

Συνηθέστερα πρόκειται για μητέρες που αποφασίζουν να μεγαλώσουν μόνες τους τα παιδιά τους. Σε αυτήν την κατηγορία, τα περισσότερα προβλήματα ανακύπτουν όταν το παιδί αντιληφθεί την «διαφορετικότητα» της δικής του οικογένειας (π.χ. όταν θα ξεκινήσει να πηγαίνει στο σχολείο). Η μητέρα καλείται τότε να εξηγήσει με τρόπο κατανοητό τους λόγους για την ανάγκη ή την επιλογή της να μεγαλώσει μόνη της το παιδί αυτό, χωρίς να του μεταφέρει οδυνηρά μηνύματα απόρριψης από τον βιολογικό πατέρα και τονίζοντας ότι η διαφορετικότητα δεν είναι κατ’ ανάγκην κάτι κακό. Άλλωστε, παρότι τα παιδιά των μονογονεϊκών οικογενειών αντιμετωπίζουν συχνά περισσότερα οικονομικά και ψυχολογικά προβλήματα, μπορεί να μεγαλώσουν με πολύ πιο υγιή τρόπο και να αποκτήσουν καλή κοινωνικοποίηση και πρότυπα συμπεριφοράς σε σχέση με τα παιδιά εκείνα που μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς, αλλά δεν υπάρχει δομή, οργάνωση και ισορροπία στην οικογένεια, οι γονείς είναι απόντες, αδιάφοροι ή και κακοποιητικοί.

Οι γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τους τα παιδιά τους καλό είναι να θυμούνται τα παρακάτω:

• Να εφαρμόζουν κανόνες με ξεκάθαρο τρόπο και με σταθερότητα, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από οργάνωση.
• Πρέπει να επιτρέψουν στο παιδί να είναι παιδί και όχι να αναλάβει καθήκοντα ενήλικα, ελλείψει ενός δεύτερου ενήλικα στην οικογένεια.
• Να απαντούν στις ερωτήσεις του παιδιού, σε σχέση με τον άλλο γονέα, με απόλυτη ειλικρίνεια και με τρόπο ευαίσθητο και κατανοητό από το παιδί.
• Να αποφεύγουν συμπεριφορες που μπορεί να προκαλέσουν πίεση στο παιδί, όπως το να χρειάζεται να «διαλέξει» με ποιον γονέα θα μείνει μετά από ένα διαζύγιο. Οι πιθανές συγκρούσεις μεταξύ των γονέων πρέπει να παραμένουν μεταξύ τους και να μεταφέρεται στο παιδί μια ατμόσφαιρα σταθερότητα και αγάπης, όπου και οι δύο γονείς, ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους διαφορές, νοιάζονται για το καλό του παιδιού τους και δεν το χρησιμοποιούν με οποιονδήποτε τρόπο στις μεταξύ τους διαφορές.
• Τα παιδιά δε μένουν συνήθως θλιμμένα για μεγάλες περιόδους και μπορεί να μοιάζουν ότι «ξεχνιούνται» κατά διαστήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε δυσκολεύονται.
• Τα παιδιά συχνά κρύβουν τα δάκρυα ή τον θυμό τους, προκειμένου να μη στενοχωρήσουν και να προστατεύσουν τους γονείς τους από επιπλέον θλίψη. Το να τους επιτρέπουν οι γονείς να τους δουν να κλαίνε τους δίνει κατά κάποιον τρόπο την «άδεια» να κάνουν το ίδιο και να μοιραστούν μαζί τους τα επώδυνα συναισθήματά τους. Όπως γνωρίζουν καλά οι ενήλικες, η ζωή συνεχίζεται, παρά τις τραγωδίες που προκύπτουν. Τα παιδιά μπορεί να μην κατανοούν ότι τα σχέδια ζωής αναπροσαρμόζονται ή αλλάζουν και αυτό είναι κομμάτι του πένθους, που μπορεί να χρειαστεί πολύ καιρό και αρκετή επεξεργασία.
• Τα παιδιά κάποιες φορές ανησυχούν ότι ευθύνονται τα ίδια για τον θάνατο ενός γονέα ή για το διαζύγιο. Πρέπει να τους ειπωθεί ότι ΔΕΝ ΦΤΑΙΝΕ ΑΥΤΑ.
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη από τους γονείς τους να είναι ειλικρινείς μαζί τους, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό για τον γονέα.
• Τα μικρότερα παιδιά, καθώς ακόμα μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, μπορεί να ξεσπάσουν με εκδηλώσεις οργής. Πρέπει να τους ειπωθεί ότι είναι αποδεκτό να είναι θυμωμένα και να βοηθηθούν να διοχετεύσουν κάπου τον θυμό αυτόν.
• Να μη ρωτούν συνέχεια τα παιδιά τους «τί σκέφτονται». Τα παιδιά δεν είναι πάντα σε θέση να εκφραστούν λεκτικά, αλλά μπορεί να εκφράζονται με «εξωλεκτικούς τρόπους» (συμπεριφορές, ζωγραφική, παιχνίδι).
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μπορούν να κρατήσουν αναμνήσεις από τον εκλιπόντα γονέα. Χρειάζεται ο κηδεμόνας τους να τα διευκολύνει σε αυτή τη διαδικασία.

 Βασιλική Κονδύλη

Παιδοψυχίατρος - Σύμβουλος Τηλεφωνικής Γραμμής Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
www.tilefonikigrammi.gr

www.epsype.gr

Πηγή: www.babyzone.gr

Δραστήριοι και στα γεράματα

Λένε πως οι δραστηριότητες και οι ενασχολήσεις συχνά συνδέονται με τη μακροζωία και την ευτυχία. Στο άρθρο αυτό θα γνωρίσουμε τρεις ηλικιωμένους «ροδάτους», των οποίων η ζωή επιβεβαιώνει αυτόν τον κανόνα.

Χάουαρντ Ντέιβις: ένας πολυμήχανος μηχανικός

Αν είναι Τετάρτη, τότε ο ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος Χάουαρντ Ντέιβις είναι στο γραφείο του και μελετάει σχεδιαγράμματα ηλεκτρικών συστημάτων που σχεδιάστηκαν από συναδέλφους του που έχουν τα μισά του χρόνια. Ο 75χρονος Χάουαρντ εργάζεται σε τεχνικό γραφείο στο Μάντισον του Ουισκόνσιν εδώ και 40 χρόνια. Το 2004 πέθανε η γυναίκα του κι εκείνος πήρε μερική σύνταξη, ωστόσο εξακολουθεί να πηγαίνει στο γραφείο μία μέρα την εβδομάδα. «Αν δεν εργαζόμουν, θα μαράζωνα και θα πέθαινα», λέει ο Ντέιβις, τετραπληγικός με κάκωση στον Α5-6 ύστερα από ατύχημα κατά τη διάρκεια κατάδυσης το 1963.

Όταν εργαζόταν με πλήρες ωράριο, ο Χάουαρντ ήταν υπεύθυνος για το σχεδιασμό ηλεκτρικών συστημάτων για κτίρια όπως το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ουισκόνσιν. «Την εποχή εκείνη ήταν το μεγαλύτερο κτίριο στην πολιτεία του Ουισκόνσιν από την άποψη εμβαδού, κι είναι το σπουδαιότερο επίτευγμά μου», λέει ο Χάουαρντ. Βεβαιώθηκε πως κάθε ηλετρολογική λεπτομέρεια ήταν στη θέση της, από το σύστημα για να καλούνται οι νοσηλεύτριες έως τις ηλεκτρολογικές ανάγκες κάθε χειρουργείου, του τμήματος επειγόντων περιστατικών, ακόμα και του τμήματος διαιτητικής. «Το μέγεθος και μόνο του έργου το καθιστούσε ιδιαίτερα πολύπλοκο, αλλά και διασκεδαστικό» θυμάται.

Όταν τραυματίστηκε ο Χάουαρντ, οι τετραπληγικοί δεν ζούσαν για πολύ και σπάνια ζούσαν ανεξάρτητοι. Στη αρχή, κι ο Χάουαρντ, πατέρας έξι παιδιών όταν τραυματίστηκε, δεν φαινόταν πως θα αποτελούσε εξαίρεση. Πήγε από το νοσοκομείο σε κέντρο αποκατάστασης και, στη συνέχεια, σε γηροκομείο.

Η πρώτη του προσπάθεια να ξανακερδίσει την ανεξαρτησία του ήταν να ανοίξει ένα τεχνικό γραφείο μ’ έναν φίλο. «Χάσαμε χρήματα, δεν πήρε μπρος ποτέ», λέει ο Χάουαρντ. «Αποφάσισα να αυτοκτονήσω». Ζήτησε από έναν φίλο του να του φέρει ένα όπλο. «Έβαλα το όπλο στον κρόταφο, αλλά δεν είχα τη δύναμη να το καρατήσω και να τραβήξω τη σκανδάλη».
Όλα αυτά συνέβησαν πριν την εποχή της ευαισθητοποίησης στην αναπηρία. «Εκείνο τον καιρό, αν ήσουν σε αμαξίδιο, ο κόσμος θεωρούσε πως ήσουν κωφάλαλος κι ότι ζούσες απ’ το επίδομα απορίας. Σε απέφευγαν», λέει ο Χάουαρντ. «Αποφάσισα πως δεν θα το δεχόμουν αυτό κι ότι κάπως θα κατάφερνα να βγω απ’ το γηροκομείο».

Τότε ήταν που εμφανίστηκε ο τωρινός του εργοδότης, το τεχνικό γραφείο Συνδεδεμένοι Μηχανικοί. Ο Χάουαρντ είχε δουλέψει εκεί πριν το ατύχημα, αλλά το γραφείο δεν ήταν προσβάσιμο. Στη συνέχεια όμως η εταιρεία έχτισε ένα προσβάσιμο γραφείο, κι ο Χάουαρντ ξαναέκανε αίτηση και επαναπροσλήφθηκε. «Αυτό συνέβη στις 24 Ιανουαρίου 1974 κι είμαι ακόμα εδώ».
Ο Χάουαρντ εξηγεί πως όλα θα είχαν πάει κατά διαόλου αν δεν είχε παραμείνει στο πλευρό του η γυναίκα του. «Αν είχε πει “φεύγω”, τότε το μόνο που θα μπορούσα να της είχα απαντήσει ήταν “γειά σου”, και δεν θα μπορούσα να την κατηγορήσω. Δεν ξέρω τι θα είχα κάνει αν οι ρόλοι μας είχαν αντιστραφεί».

Τώρα, παρότι η γυναίκα του δεν υπάρχει πια, ο Χάουαρντ χαίρει μεγάλης φροντίδας. Ζει με τη μεγάλη του κόρη, Τέρι, κι έχει και τρεις προσωπικούς βοηθούς. Ο ένας φροντίζει τον Χάουαρντ εδώ και τρία χρόνια, ο άλλος εδώ και δέκα, και ο τρίτος –που είναι πλέον ο αναπληρωματικός του βοηθός– για πάνω από 30 χρόνια. Με τη βοήθειά τους, μπορεί κι έχει το νου του στις κατακλίσεις. «Ζητάω στους προσωπικούς μου βοηθούς να με ελέγχουν συχνά για κατακλίσεις. Αν τύχει να μας ξεφύγει μία, ή αν συμβεί και πάθω μια αμυχή, χρησιμοποιούμε τριπλό αντιβιοτικό και στεγνό επίθεμα. Ύστερα προσπαθώ να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη πίεση σ’ εκείνο το σημείο. Συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε τρεις-τέσσερις μέρες».

Ποιο είναι το μυστικό του Χάουαρντ που κάνει τους βοηθούς του να μένουν μαζί του για τόσο καιρό, δεδομένου ότι στην Αμερική το ποσοστό εναλλαγής σ’ αυτό το επάγγελμα είναι πολύ ψηλό; Ο Ντέιβις το αποδίδει σε τέσσερα πράγματα.

«Τα δύο πρώτα είναι η πίστη στον εαυτό σου και στον Θεό, και ανάλογα με την περίσταση μπορεί να επικρατήσει είτε το μεν είτε το δε», λέει ο Χάουαρντ. «Όποια κι αν είναι η θρησκεία σου, να την τηρείς».

Το τρίτο πράγμα είναι η οικογένεια. Ο Χάουαρντ κι η γυναίκα του, που ήσαν παντρεμένοι 51 χρόνια, προέρχονταν και οι δύο από μεγάλες, πολύ αγαπημένες οικογένειες, και χαίρεται που και η δική του οικογένεια είναι έτσι. Ο ίδιος έχει έξι παιδιά, 16 εγγόνια και πέντε δισέγγονα.

Το τελευταίο πράγμα είναι οι φίλοι. «Έχω δύο φίλους που τους έχω από πριν το ατύχημα και που πραγματικά μου έχουν σταθεί», μας λέει, και παρατηρεί πως πολλοί φίλοι του απομακρύνθηκαν μετά το ατύχημα. «Ύστερα έχω μια ολόκληρη ομάδα φίλων που με δέχονται έτσι όπως είμαι γιατί έτσι με γνώρισαν. Και τους υπεραγαπώ». Ίσως ο Χάουαρντ θα έπρεπε να προσθέσει και τον σεβασμό στην εξίσωσή του. «Μια μέρα, ρώτησα έναν φίλο στη δουλειά, έτσι για πλάκα, πώς νιώθει που δουλεύει με κάποιον σαν εμένα. Κι εκείνος απάντησε: “Για μένα δεν είσαι τίποτα παραπάνω από ένας ικανότατος μηχανικός”».

«Δεν θέλω να μου δοθεί μια δουλειά ή μια θέση επειδή είμαι σε αμαξίδιο. Θέλω να ανταγωνιστώ. Μπορεί να χάσω, αλλά θα το δεχτώ αν δεν αδικηθώ. Δεν θέλω ειδική μεταχείριση… Δεν θέλω να με λυπούνται».
Και ποιος θα τολμούσε να λυπηθεί έναν τέτοιο άνθρωπο;

Γουόλι Ντάτσερ: Κάνει αυτό που αγαπάει

Ο Γουόλι Ντάτσερ «φοράει πολλά καπέλα». Εβδομήντα χρονών σήμερα, εξακολουθεί να κάνει αυτό που λατρεύει. «Το χόμπι μου είναι ο σχεδιασμός εσωτερικών χώρων, κι από κει και πέρα πάω όπου με βγάλει. Απλώς δεν εργάζομαι 9 με 5, όπως όταν είχα δική μου επιχείρηση».

Ο Γουόλι, τετραπληγικός με κάκωση στον Α5-7 από το 1956, πέρασε σχεδόν δύο χρόνια σε νοσοκομεία προτού πάρει εξιτήριο. Από τότε, πέρα από το σχεδιασμό προσβάσιμων σπιτιών (τρία από αυτά για τον εαυτό του και την οικογένειά του), έχει αναλάβει δουλειές που θα απαιτούσαν πτυχίο νομικής. «Όχι, δεν είμαι δικηγόρος», λέει, γελώντας. «Αναγκάστηκα να μάθω τη νομοθεσία για τα χρεόγραφα από το μηδέν, όταν μου ζητήθηκε πριν χρόνια να διαχειριστώ ένα αμοιβαίο κεφάλαιο».

Αυτοδίδακτος, κατάφερε να στήσει μια εταιρεία, στη συνέχεια εργάστηκε ως υπεύθυνος συμμόρφωσης του Ομίλου αμοιβαίων κεφαλαίων Τέμπελτον, ύστερα ασχολήθηκε με ξυλουργικές εργασίες, δούλεψε σ’ ένα κέντρο ανεξάρτητης διαβίωσης, και ίδρυσε δύο τοπικές οργανώσεις του Εθνικού Ιδρύματος Παραπληγίας (που μετονομάστηκε σε Εθνική Ένωση ΚΝΜ). Σήμερα, στο γραφείο του στο Σέιντ Πίτερσμπεργκ της Φλόριδας, εργάζεται ως σύμβουλος σε θέματα τροποποίησης σπιτιών.

Ο Γουόλι ήταν πάντα πολυάσχολος. «Ως παιδί, μ’ άρεσε να αποσυναρμολογώ το ποδήλατό μου για να δω πώς λειτουργούσε. Σκέφτομαι τρισδιάστατα». Αν συνδυάσει κανείς αυτά τα χαρίσματα με μια καλλιτεχνική κλίση, τότε είναι εύκολο να δει από πού πηγάζει το ταλέντο του ως σχεδιαστή. «Εκείνη την εποχή, αν χρειαζόσουν κάτι που δεν υπήρχε, έπρεπε να πας ν’ αγοράσεις τα υλικά και να κάτσεις να βρεις πώς θα το κατασκευάσεις. Είχα από παιδί αυτήν την περιέργεια».

Όπως κι άλλοι με ΚΝΜ, ο Γουόλι αντιμετωπίζει διάφορες επιπλοκές σε σχέση με την υγεία του.
Οι ουρολοιμώξεις είναι πιο συχνές τώρα επειδή τα μικρόβια είναι πιο ανθεκτικά, και προσπαθεί να επουλώσει μια επίμονη πληγή στο γοφό του, αλλά ως επί το πλείστον έχει μπόλικη ενέργεια, την οποία αποδίδει σε μια άλλη μεγάλη του αγάπη: «Τραγουδάω σε μια χορωδία», εξηγεί. «Είναι θαυμάσια γυμναστική. Τη δεκαετία του ’60 είχα πάει σε σχολή ραδιοφωνίας. Η σωστή αναπνοή είναι πολύ σημαντικό πράγμα».

Ο Γουόλι είναι μέλος της χορωδίας –της οποίας το ρεπερτόριο περιλαμβάνει αφροαμερικανικά σπιρίτσουαλ, κλασική μουσική και θρησκευτικούς ύμνους– από το 1985. «Είμαι η μειονότητα – ο μόνος λευκός», λέει. Είναι επίσης ο ταμίας της χορωδίας. Το τραγούδι μειώνει το στρες, έτσι δεν είναι; «Αν γνωρίζατε τον μαέστρο μας δεν θα το λέγατε αυτό», απαντά αστειευόμενος. «Πάντως εγώ δεν στρεσάρομαι. Αν κάποιος μού τη δώσει στα νεύρα, όπως ο δήμαρχος ας πούμε, θα κάτσω και θα του γράψω ένα γράμμα για να εκτονωθώ».

Το βράδυ που μιλήσαμε, ο Γουόλι ήταν σπίτι και χαλάρωνε μετά από δύο πολύωρες συνεδριάσεις στις οποίες είχε συμμετάσχει εκείνη τη μέρα. Ο Γουόλι είναι μέλος της επιτροπής οικονομικής στέγασης καθώς και της συμβουλευτικής επιτροπής του δήμου.

Ο Γουόλι προσπαθεί να μην εργάζεται για πάνω από οκτώ ώρες τη ημέρα, αλλά ακολουθεί τα ενδιαφέροντά του εκεί όπου τον οδηγούν. Πριν από ένα χρόνο περίπου, έδωσε μια διάλεξη σε δύο τμήματα σπουδαστών και σπουδαστριών νοσηλευτικής, ύστερα από την τυχαία γνωριμία του με την καθηγήτριά τους. «’Ημουν σ’ ένα μαγαζί με λευκά είδη και είδα μια γυναίκα που φορούσε στολή χειρουργείου. Πιάσαμε την κουβέντα για αρκετή ώρα. Μου ζήτησε να πάω να μιλήσω στην τάξη της για την καθημερινότητα των ατόμων με ΚΝΜ και τα διάφορα πράγματα που θα αντιμετώπιζαν ως νοσηλευτές και νοσηλεύτριες. Τους έδειξα τις διάφορες συσκευές που χρησιμοποιώ». Οι δουλειές κι οι δραστηριότητες είναι σαν να του έρχονται ουρανοκατέβατες. Η πιο πρόσφατη ήταν μια συνεργασία μ’ έναν χτίστη, τον Τζον Φατσίνι, του οποίου η εταιρεία σχεδίαζε μια φρουρούμενη κοινότητα 59 σπιτιών όταν εκείνος γνωρίστηκε με τον Γουόλι. «Ήταν μια από αυτές τις ευτυχείς συγκυρίες», είπε ο Γουόλι, ο οποίος κατέληξε να συνεισφέρει τέσσερα διαφορετικά σπίτια οικουμενικού σχεδιασμού, δηλαδή με προσβασιμότητα για όλους.

Ίσως οι ευτυχείς συγκυρίες τυχαίνουν στον Γουόλι επειδή κι ο ίδιος διαρκώς ψάχνει για ευκαιρίες. «Πολλές φορές έχω ανακατευτεί με δουλειές άλλων, είτε μου το ζητούσαν είτε όχι», λέει. Κάποιος του έστειλε ένα e-mail ζητώντας σχόλια πάνω σε μια πρόταση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Διαχείρισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης για τη Νέα Ορλεάνη. Ο αποστολέας ζητούσε σχόλια πάνω στην προτεινόμενη πολιτική, όχι το σχεδιασμό, αλλά ο Γουόλι απάντησε με νέο σχεδιασμό για όλα τα «προσβάσιμα» λυόμενα σπίτια, ώστε να γίνουν πραγματικά προσβάσιμα.
Ο Γουόλι και η γυναίκα του Κρις –που πάσχει από προβληματικά γόνατα και εμφύσημα– χρησιμοποιούν και οι δύο αμαξίδιο. Ζουν στο σπίτι τους στο Σέιντ Πίτερσμπεργκ από το 1978. Η κόρη τους ζει στο Τέξας με τη δική της οικογένεια. Ένας προσωπικός βοηθός έρχεται το πρωί και για το πρόγραμμα κενώσεων, και η Κρις μπορεί και τον βοηθάει το βράδυ.
Πέρυσι, ο Γουόλι αναγορεύτηκε μέλος των Διακεκριμένων Προσώπων του Κολεγίου του Σέιντ Πίτερσμπεργκ για το έργο του ως ακτιβιστή για τα δικαιώματα των ΑμΕΑ, σε μια ειδική τελετή στην οποία παρευρέθηκε ο κυβερνήτης της Φλόριδας Τζεμπ Μπους. Μοιάζει σαν λογική συνέπεια, δεδομένης της φιλοσοφίας του Γουόλι: «Μόλις βγήκα από το νοσοκομείο, αποφάσισα ότι θα έπαιρνα το πτυχίο μου. Αυτός ήταν ο πρώτος μου στόχος. Κι ότι θα ζούσα τη ζωή μου, αντί να κάθομαι να την παρακολουθώ».

Μαίρη Πίνιον-Χάρι: Κρασί, γυναίκες και τραγούδι

Το κρασί, οι γυναίκες και το τραγούδι κρατούν την 86χρονη Μαίρη Πίνιον Χάρι οξυδερκή, υγιή, και μακριά από την υποβοηθούμενη διαβίωση.

«Λένε πως αν παίζεις μπριτζ, μάθεις να παίζεις ένα μουσικό όργανο και παίζεις και σκάκι, τότε το μυαλό σου θα παραμείνει κοφτερό και θα ζήσεις μέχρι τα βαθιά γεράματα», λέει η Μαίρη. «Εγώ παίζω μπριτζ με τις φίλες μου για πάνω από 60 χρόνια, λατρεύω τη μουσική και παίζω σκάκι όποτε μπορώ».

Το 1977, η Μαίρη έμεινε παραπληγική στον Θ7 κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης για την αφαίρεση όγκου από τη σπονδυλική της στήλη. Έχοντας μεγαλώσει δέκα παιδιά, επιστράτευσε αμέσως την προσαρμοστικότητά της και δεν άργησε να μάθει το αμαξίδιο. Όταν, έξι χρόνια αργότερα, ο άντρας της πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα, η Μαίρη μετακόμισε σ’ ένα διώροφο σπίτι, κι ύστερα σε μια πολυκατοικία πριν τέσσερα χρόνια.

«Όταν ζούσα μόνη στο σπίτι μου, συνέβησαν δυο-τρία πράγματα που άγχωσαν τα παιδιά μου. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, αλλά μια φορά έπεσα, και ήμουν στο πάτωμα για 20 ώρες».
Ευτυχώς, ήταν η μέρα του μπριτζ, και μια από τις φίλες της κοίταξε από το παράθυρο και είδε κάτι που της έμοιασε μ’ ένα βουνό ρούχα στο πάτωμα. Όταν η Μαίρη σήκωσε το κεφάλι, έκανε νεύμα στη φίλη της κι εκείνη έτρεξε κι έφερε βοήθεια. Ύστερα ήρθαν και οι υπόλοιπες και κάθισαν κι έπαιξαν μπριτζ μέχρι το σούρουπο.

Η Μαίρη έχει καταγωγή από Γερμανια, Γαλλία και Ολλανδία. Ο πατέρας της έζησε μέχρι τα 99 και η μητέρα της μέχρι τα 80. Ο ένας της παππούς πέθανε επειδή έβαζε τόση ζάχαρη στα δημητριακά του, που μοιάζανε με το όρος Φουτζιγιάμα. Έτσι, η Μαίρη προσέχει τι τρώει, διατηρεί το βάρος της κάτω από 45 κιλά και προτιμάει τις φυτικές θεραπείες αντί για τα φάρμακα.

«Όταν γεννούσα, το μαιευτήριο έδινε σε όλες μας υπνωτικό χάπι, για να κοιμάται όλος ο θάλαμος και το προσωπικό να καλοπερνάει», λέει η Μαίρη. «Εγώ πέταξα το υπνωτικό στα σκουπίδια, οπότε μου έκαναν ένεση. Είπα στον γιατρό ότι έτσι και με ξαναπλησίαζε θα τον έπαιρνε και θα τον σήκωνε. Ένας λόγος που επιβιώνω είναι επειδή πολεμάω το κατεστημένο».

Παλιά έπαιρνε υπογλώσσια νιτρογλυκερίνης όταν πάθαινε στηθάγχη, αλλά ύστερα ανακάλυψε τυχαία πως τρεις γουλιές κρασί προκαλούν ευρυαγγεία και ελαττώνουν τον πόνο.
Τρώει πολλές πρωτεΐνες για να μην παθαίνει δερματικά έλκη, και μάλιστα την περίοδο αυτή πολεμάει να ξεφορτωθεί μια κατάκλιση.

Μια νοσοκόμα, που την καλύπτει η ασφάλειά της, έρχεται δυο-τρεις φορές την εβδομάδα και τη βοηθάει να παρακολουθεί και να φροντίζει την πληγή.
«Αναγκάστηκα να μπω σε γηροκομείο για τρεις μήνες εξαιτίας μιας κατάκλισης, και μέχρι να βγω πήγε να μου στρίψει», μας λέει. «Εγώ είμαι νυχτοπούλι, κι εκείνοι κατεβάζαν τα ρολά απ’ τις 9 το βράδυ, κι ύστερα στις 6 το πρωί ξυπνούσαν φρέσκοι φρέσκοι… δεν μου πήγαινε καθόλου». Η Μαίρη τρώει βραδινό στις 9, μένει ξύπνια μέχρι τις 12 ή και τις 2 τη νύχτα, και ξυπνάει μετά τις 9 το πρωί.

«Γράφω πολλές επιστολές. Αν κάτι συμβαίνει στη χώρα που με απασχολεί, γράφω ένα γράμμα και ηρεμώ», εξηγεί. «Γράφω στο BBC, έχω γράψει στον Πάπα, και τώρα γράφω στον Ομπάμα – θα ήθελα να τον ψηφίσω, αλλά πρέπει να ρίξει πολλή φασίνα».
Η Μαίρη γράφει επίσης βιβλίο, αλλά δεν λέει σε κανέναν περί τίνος πρόκειται, μόνο ότι θα συζητηθεί πολύ. Παίρνει το λεωφορείο για να κάνει τα ψώνια του σπιτιού, για να πάει στο εμπορικό κέντρο ή για να κάνει άλλες δουλειές, και κάθε Κυριακή πηγαίνει στην εκκλησία, όπου κουβεντιάζει με τον πάστορα τα καλώς και κακώς κείμενα της εκκλησίας. Μετά την εκκλησία, κάνει μάθημα πιάνου στον εγγονό της, και τελειώνουν μ’ ένα ζωηρό ντουέτο.
Κάθε μέρα, καιρού επιτρέποντος, η Μαίρη πηγαίνει με το αμαξίδιό της στο πίσω μέρος της πολυκατοικίας της, κι από κει κατεβαίνει μια κατηφορίτσα μέχρι το πεζοδρόμιο. Η ενδυνάμωσή της συνίσταται στην επιστροφή, καθώς ανεβαίνει το επικλινές έδαφος για να ξαναφτάσει στην πολυκατοικία. Κάνει επίσης 30 με 40 πους-απς κάμποσες φορές την ημέρα.
Όλοι λένε συνέχεια στη Μαίρη πως θα ’πρεπε να πάρει ηλεκτρική καρέκλα, αλλά εκείνη αρνείται.

«Είναι κάτι τεράστιες γκουμούτσες. Δεν ξέρω πού θα την έβαζα», λέει. «Κι αν έπαιρνα, θα έχανα δέκα χρόνια απ’ τη ζωή μου, γιατί τώρα που πρέπει να σπρώχνω όπου πάω, διατηρώ δυνατά τα μπράτσα μου».

Μια φορά το χρόνο, μια φίλη που παίζει τσέλο έρχεται και την επισκέπτεται, και μαζί παίζουν το «Kol Nidrei», το οποίο είναι ένα εβραϊκό μουσικό κομμάτι για τσέλο και ορχήστρα. Η Μαίρη καλεί και την 30χρονη γειτόνισσά της –που ήταν πιανίστρια μέχρι που έπαθε ένα βαρύ εγκεφαλικό– να έρθει να τις ακούσει.

«Για μένα, η μουσική είναι σαν ναρκωτικό. Όταν έρχονται τα παιδιά μου, παίζουμε Μότσαρτ ή Μπετόβεν. Η μια μου κόρη έχει πολύ καλή φωνή για όπερα, μια άλλη παίζει τσέλο, μια άλλη γαλλικό κόρνο, κι έτσι φτιάχνουμε μια μικρή ορχήστρα».

Μετάφραση: Μαίρη Κιτροέφ. Σεπτέμβριος 2014.

Πηγή: www.disabled.gr

Αναπηρία και Σεξουαλικότητα

ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΤΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ο καθένας συμφωνεί ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Σε όποιον όμως έλεγα ότι η διδακτορική μου έρευνα στηρίζεται στις αφηγήσεις των σεξουαλικών εμπειριών ανδρών με εγκεφαλική παράλυση συχνά έπρεπε να απαντήσω στην ερώτηση «μπορούν και το κάνουν;».

Οι άνθρωποι που μου έθεταν αυτήν την ερώτηση δεν ήταν βέβαια κουτοί απλά είχαν γαλουχηθεί με την πεποίθηση ότι τα άτομα με αναπηρίες είναι ασεξουαλικά. Δυστυχώς τόσο το Κίνημα για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες όπως και πολλές μελέτες για την αναπηρία έχουν δείξει ολιγωρία στο να θίξουν το ζήτημα της «αναπηρίας και σεξουαλικότητας». Όπως η Barbara Waxman, ανάπηρη φεμινίστρια και μελετηττρια, γράφει στο Disability Rag το 1991 «το Κίνημα για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία δεν έχει εξετάσει ποτέ την σεξουαλικότητα ως βασικό πολιτικό ζήτημα, από την στιγμή μάλιστα που πολλοί από εμάς είμαστε καταπιεσμένοι σεξουαλικά. Πιο πολύ μας ενδιαφέρει να αγαπηθούμε και να ολοκληρωθούμε σεξουαλικά από το να μπορούμε να ανεβαίνουμε στο λεωφορείο».

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που σχετίζονται με την αναπηρία και την σεξουαλικότητα που αξίζουν την κοινωνική και πολιτική προσοχή όπως η σεξουαλική κακοποίηση, οι ασεξουαλικές και υπερσεξουαλικές αντιλήψεις των ΜΜΕ για τα ανάπηρα άτομα, τα ζητήματα ανικανότητας και φύλου, η σεξουαλική ταυτότητα και προσανατολισμός, οι διαπροσωπικοί φραγμοί και η σεξουαλική οικειότητα, η χρησιμότητα των σεξουαλικών βοηθών και αναπληρωτών, οι διευκολύνσεις στο σεξ και τα εμπόδια στη σεξουαλική πρόσβαση ατόμων με βαριές αναπηρίες που ζουν σε ιδρύματα ή ξενώνες. Αν και οι ερευνητές έχουν αρχίσει να πολιτικοποιούν τα ζητήματα αυτά, τα άτομα με αναπηρίες συνεχίζουν να αγνοούν τις σεξουαλικές τους δυνατότητες και να καταπιέζονται σεξουαλικά στην καθημερινότητα τους. Εξετάζοντας το ιστορικό της πολιτικοποίησης των ζητημάτων αυτών από την αναπηρική κοινότητα είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε όλες εκείνες τις στρατηγικές που θα διαλύσουν τον μύθο που θεωρεί τα άτομα με αναπηρία ασεξουαλικά.

Η έρευνα για την αναπηρία και την σεξουαλικότητα την δεκαετία του 50 έως και το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 70 εξέτασε την απώλεια της σεξουαλικής λειτουργίας ή/ και αίσθησης των ετεροφυλόφιλων αντρών που έμειναν ανάπηροι έπειτα από ένα σημαντικό τραυματισμό, συχνά στον νωτιαίο μυελό, κατά την αρχή ή την μέση της ενηλικίωσης τους. Αυτοί οι άντρες είχαν προσαρμόσει την σεξουαλική τους ζωή με διάφορους τρόπους ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης. Είχαν τεθεί κάτω από έντονη επιστημονική μελέτη που εξέταζε την δυνατότητα εκσπερμάτισης ή/και αισθητικότητας στην γεννητική περιοχή. Ακολουθώντας ένα ιατρικό μοντέλο – που έδινε έμφαση στην λειτουργικότητα πέρα από κάθε άλλο τομέα – οι επιστήμονες αυτοί αρχικά ασχολήθηκαν με τους ανάπηρους βετεράνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκ των υστέρων, αυτή η εμμονή για την σεξουαλική και αναπαραγωγική λειτουργία φαίνεται ότι αποτελεί μέρος μιας γενικότερης κοινωνικής πεποίθησης που θεωρεί την μείωση την στυτικής ικανότητας ως μειωμένη ανδροπρέπεια. Αυτή η πεποίθηση φαίνεται ότι σχετίζεται με τις απίστευτες πωλήσεις του σκευάσματος VIAGRA κυρίως στις μέσες και μεγάλες ηλικίες. Η πρώτη αυτή έρευνα αγνόησε κατά ένα μεγάλο μέρος τις γυναίκες και εντελώς διάφορες φυλετικές και σεξουαλικές μειονότητες, δίνοντας προτεραιότητα στους λευκούς ετεροφυλόφιλους άντρες.

Στο παρελθόν οι ειδικοί στείρωναν συστηματικά τα άτομα με αναπτυξιακές αναπηρίες – και μόλις στις αρχές του 70 τα άτομα με αναπηρίες έχουν θίξει το θέμα της μη επιθυμητής στείρωσης .Ένας άντρας που του πήρα συνέντευξη μου ανέφερε ότι στα 25 υποβλήθηκε σε μία εγχείρηση στην κύστη αλλά δεν είχε ενημερωθεί από τον γιατρό του ότι θα έχανε την δυνατότητα να εκσπερματώνει κανονικά. Αντ’ αυτού το σπέρμα θα μεταφερόταν στην κύστη του. Το ίδιο άτομο όταν ήταν έφηβος και αφού είχε υποβληθεί σε εγχείρηση κρυψορχίας μου ανέφερε ότι άκουσε μια νοσοκόμα να λέει «γιατί μπαίνουν στον κόπο;». Αν και αυτές οι πασιφανείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων όπως το πρώτο παράδειγμα είναι πιο σπάνιες σήμερα, οι πολιτικές ευγονικής του παρελθόντος συχνά παίρνουν πιο εκλεπτυσμένες μορφές όπως είναι ο προγεννητικός έλεγχος κι η συμβουλευτική των αμβλώσεων.

Επειδή η ιατρική έχει επικεντρωθεί στην βελτίωση των δυσλειτουργιών, είναι αμφίβολο για το αν ή όχι έχει δοθεί επαρκής προσοχή στην δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία για σεξουαλική απόλαυση και αναπαραγωγή. Δεν είναι σπάνιο για τα άτομα με αναπηρίες να αναφέρουν ότι κατά την διάρκεια των ιατρικών τους εξετάσεων δεν υποβάλλεται καμία ερώτηση από τους ειδικούς για το σεξ, πράγμα που δεν συμβαίνει με τους περισσότερους μη ανάπηρους. Η ιατρική έρευνα που εστιάζει στη σεξουαλική λειτουργία καθοδηγεί τους αρμόδιους ειδικούς στο να χειριστούν το ζήτημα της σεξουαλικότητας στην καθημερινή ζωή των ατόμων με αναπηρίες.

O ορισμός της φυσιολογικής λειτουργίας του σώματος καθορίζει τις ιατρικές διαγνώσεις, θεραπείες ακόμα και την αποκατάσταση και οποιεσδήποτε «αποκλίσεις» αποτελούν στόχο διόρθωσης. Στην περίπτωση των ασθενειών η ιατρική προσπαθεί να «κάνει καλά» τον ασθενή. Ωστόσο οι αναπηρίες είναι συνήθως μόνιμες και χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτερότητες παρά ως «αποκλίσεις». Στην έρευνα μου τα άτομα που πήρα συνέντευξη είχαν μεγαλώσει με κακή εικόνα σώματος. Στην πλειοψηφία τους είχαν ιστορικό ιατρικών εξετάσεων, χειρουργικών επεμβάσεων, θεραπειών αποκατάστασης που σκόπευαν στην βελτίωση του σώματός τους, συχνά χωρίς αποτέλεσμα. Αυτές οι ιατρικές παρεμβάσεις όχι μόνο επηρέασαν αρνητικά την αίσθηση του σώματος τους αλλά είχαν και δυσμενείς επιπτώσεις και στην σεξουαλικότητα τους. Ένας από αυτούς που συζήτησα, ο οποίος είχε υποβληθεί σε διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις μου είπε με θλίψη «η εικόνα του σώματος μου αντικατοπτρίζεται στο πρόσωπο μου όταν σχετίζομαι με κάποια γυναίκα. Φαίνεται πολύ, πιέζομαι, σκέφτομαι, πώς γίνεται να της αρέσω με το αλλόκοτο σώμα μου και τον τρόπο που περπατώ;».

Για ορισμένα άτομα με αναπηρία, η εξουσία της ιατρικής έχει περιοριστεί κυρίως λόγω της επιτυχίας του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες να διαχωρίσει την ασθένεια από επιβλαβής κοινωνικό-πολιτιστικές στάσεις και συμπεριφορές. Με μια πρώτη ματιά η διάκριση μεταξύ της «ασθένειας» και της «αναπηρίας»,φαίνεται ότι περιόρισε την ιατρική στο να εστιάσει το ενδιαφέρον της στην «ασθένεια». Τα άτομα με αναπηρία είναι αυτά που θα πολεμήσουν τις προκαταλήψεις και την καταπίεση που υπόκεινται στην καθημερινότητα τους. Τα ανάπηρα άτομα φαινομενικά μπορούν «να βάλουν την ιατρική στην θέση που της αρμόζει». Εντούτοις εξετάζοντας το θέμα καλύτερα βλέπουμε πως κάτι τέτοιο οδηγεί σε σύγκρουση με τους ειδικούς και το ιατρικό σύστημα. Μια θεμελιώδης αρχή που προσπαθεί να επιβάλλει κανόνες όσον αφορά στις σωματικές λειτουργίες παραμένει αμετάβλητη κι αυτό επηρεάζει τις πολιτιστικές αξίες και στάσεις απέναντι στα άτομα με αναπηρίες. Η ιατρική έχει βοηθήσει στη δημιουργία και διατήρηση της λατρείας για το «όμορφο σώμα» ως κοινωνικού κατεστημένου. Αποτελεί το ηθικό διάταγμα που ασκεί τεράστια επιρροή στην εικόνα σώματος και στην σεξουαλικότητα των αναπήρων – καθώς συγκρούεται με τις αντιλήψεις των μη ανάπηρων για το σεξουαλικά επιθυμητό.

Η εμφάνιση του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία στα 1970 έδωσε τεράστια ώθηση στο ιατρικό κατεστημένο να ασχοληθεί και να κατανοήσει την αναπηρία. Αυτή η εμφάνιση όμως δεν συνοδεύτηκε με την έρευνα και τις παρεμβάσεις στα θέμα της αναπηρίας και σεξουαλικότητας. Τα τέλη της δεκαετίας του 70 και οι αρχές του 80 είναι η χρονική περίοδος όπου το ζήτημα της αναπηρίας και σεξουαλικότητας αρχίζει να αμφισβητεί το ιατρικό κατεστημένο. Η ίδρυση ενός τμήματος για την αναπηρία και την σεξουαλικότητα στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φραντζίσκο της Καλιφόρνια που προήγαγε την κοινωνιολογική εξέταση των ζητημάτων της αναπηρίας και σεξουαλικότητας ένα αποτελεί παράδειγμα της προόδου προς την κατεύθυνση αυτή. Παρόλο όμως που επικρίθηκαν οι κοινωνικές στάσεις και προκαταλήψεις που αφορούσαν την σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρία και έγινε πρόοδος στην εκπαίδευση των επαγγελματιών που ασχολούνταν με τους ανάπηρους, η κριτική αυτή δεν υποστηρίχθηκε πολιτικά. Ίσως αν δεν είχαν μειωθεί οι χρηματοδοτήσεις κατά την περίοδο Ρέιγκαν, να είχε αναπτυχθεί η πολιτική αντίληψη του ζητήματος.

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 έως τα μέσα της δεκαετίας του 90, υπήρξαν αρκετοί υποστηρικτές που προσπάθησαν να βάλουν την σεξουαλικότητα στην πολιτική και ερευνητική ατζέντα του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Άτομα όπως η Barbara Waxman και ο Harlan Hahn, ένας ανάπηρος πολιτικός, τέθηκαν απέναντι στην έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής ανάλυσης των ζητημάτων αυτών. Ωστόσο, όπως η Waxman αναφέρει, το Κίνημα για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία εστίασε συνολικά στα θέματα εκείνα που θεωρεί πιο σημαντικά όπως η πρόσβαση στα κτήρια, οι μεταφορές και ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας και αγνόησε την σημαντική πρόκληση να διαφοροποιήσει εκείνες τις στάσεις και πεποιθήσεις που κρύβονται πίσω από την σεξουαλική καταπίεση των ατόμων με αναπηρία.

H δημοσίευση του The Sexual Politics of Disability –Untold Desires [η σεξουαλική πολιτική της αναπηρίας – οι ανείπωτες επιθυμίες] το 1996, αποτελεί ένα σημαντικό σημείο καμπής στην έναρξη διαλόγου σχετικά με την αναπηρία και την σεξουαλικότητα. Αυτή η σημαντική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Βρετανία από τους Tom Shakespeare, Kath Gillespie-Sells και Dominic Davis, τοποθέτησε την σεξουαλικότητα στον πολιτικό χάρτη του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Οι συντάκτες της έρευνας υποστηρίζουν ότι η μελέτη της αναπηρίας και της σεξουαλικότητας συνεχίζει να κατευθύνεται από επαγγελματίες από τους τομείς της ιατρικής, της ψυχολογίας, και της σεξολογίας. Όμως τόσο αυτοί όσο και οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των αναπήρων αλλά και αρκετοί μελετητές άφησαν σε δεύτερη μοίρα την ανάγκη των ατόμων με αναπηρία για σεξ και έρωτα. Η εργασία του Shakespeare και των συνεργατών του αποτελεί την πρώτη συστηματική μελέτη για την σεξουαλικότητα που πρωτεύοντας στόχος της ήταν να καταγράψει το πώς σκέφτονται και αισθάνονται τα ανάπηρα άτομα για την σεξουαλικότητα τους. Το βιβλίο αφηγείται ιστορίες σεξουαλικής καταπίεσης αλλά και θετικές σεξουαλικές εμπειρίες ατόμων με αναπηρίες. Η Σεξουαλική Πολιτική της Αναπηρίας κατάφερε να καθορίσει την σεξουαλικότητα ως δικαίωμα που δεν είναι άσχετο και δεν μπορεί να περιμένει να ξεπεραστούν άλλα εμπόδια.

Οι συζητήσεις για την αναπηρία και σεξουαλικότητα, οι «πολιτικά ορθές» αναφορές στην σεξουαλική καταπίεση και τα σεξουαλικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία καθώς και μια σειρά από μελέτες σχετικές με το θέμα, επιβεβαιώνουν το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον στο ζήτημα μας. Αν και καθυστερημένα, σήμερα η σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρίες έχει τελικά τοποθετηθεί ως κύριο θέμα στην ατζέντα του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με αναπηρίες και των ακαδημαϊκών ερευνών. Η πρόοδος στον μετασχηματισμό της σεξουαλικής στάσης των αναπήρων και στην ενίσχυση της σεξουαλικής τους συνείδησης θα εξαρτηθεί από μια σειρά μελετών και στρατηγικών υποστήριξης όπως η τοποθέτηση του ζητήματος στη λίστα των σεξουαλικών δικαιωμάτων, η πίεση των ειδικών προς τα ΜΜΕ και αυτών που σχεδιάζουν την πολιτική τους, και η προβολή θετικών σεξουαλικών προτύπων από τα ίδια τα άτομα με αναπηρίες. Έτσι, η αυξανόμενη ακαδημαϊκή προσοχή που συνοδεύεται από τις στρατηγικές που προαναφέραμε, θα οδηγήσουν στην θετική αλλαγή της δημόσιας αντίληψης σχετικά με την σεξουαλικότητα των ΑμεΑ, διαλύοντας τον μύθο της σεξουαλικότητας και συνειδητοποιώντας το αυτονόητο, ότι «φυσικά και μπορούν».

Του Russell P. Shuttleworth, Ph.D. Μετάφραση Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής, allejestem@hotmail.com

Ο R.P.Shuttlewhorth είναι μεταδιδακτορικός συνεργάτης του Ed Roberts στις μελέτες για την Αναπηρία του Ιδρύματος Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστήμιου του Μπέρκελευ της Καλιφόρνια. Η προετοιμασία του άρθρου αυτού στηρίχθηκε στις μεταδιδακτορικές μελέτες για την αναπηρία του Ed Roberts , του τμήματος εκπαίδευσης του Πανεπιστήμιου του Μπέρκελευ της Καλιφόρνια και χρηματοδοτήθηκε από το NIDRR.

Πηγή: www.disabled.gr

Ευπαθείς Κοινωνικά Ομάδες (ΕΚΟ)

Πηγή: www.dasta.auth.gr

Θεραπεία Gestalt

Τι σημαίνει Γκεστάλτ ;

Υπάρχουν πολλοί όροι, όπως διαμόρφωση ή δομή, αλλά η πιο επικρατούσα είναι ολότητα.

Πριν από τη θεραπεία Γκεστάλτ , υπήρξε το φιλοσοφικό ρεύμα Γκεστάλτ με ιδρυτή, τον Max Wertheimer, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη αντίληψη λειτουργεί ολιστικά, δηλαδή για να αντιληφθούμε μια κατάσταση, ένα πρόσωπο ή μια μελωδία, συνθέτουμε τα επιμέρους στοιχεία σε μεγαλύτερα σύνολα ώστε να βγάλουμε ένα νόημα.

Οικοδομώντας γνωστικοσυναισθηματικά ένα Γκεσταλτ δίνουμε νόημα σε αυτό που μας συμβαίνει. Για παράδειγμα, για να νοηματοδοτήσουμε τη σχέση μας με ένα άτομο χρειάζεται να γνωρίσουμε ποιες πλευρές της σχέσης μάς ικανοποιούν και ποιες μας δυσαρεστούν.

Ιδρυτές - επιρροές 

Οι ιδρυτές της θεραπείας Γκεστάλτ είναι οι Perls, Hefferline και Goodman.

Η μεγαλύτερη προσωπικότητα από τους τρεις ήταν ο Perls, Γερμανοεβραίος που γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1893 και πέθανε το 1970.

Γιατρός στο επάγγελμα, εκπαιδεύτηκε σαν ψυχαναλυτής από τον Reich υπό την εποπτεία της Karen Horney.

Το μεγαλύτερο μέρος της θεραπείας Γκεστάλτ προήλθε από διάφορες συνθέσεις ψυχολογικών θεωριών και φιλοσοφικών ρευμάτων, όπως του Freud, Reich, Friedlander, Moreno, την ψυχολογία Γκεστάλτ και τον υπαρξισμό.Η θεραπεία Γκεστάλτ σαν talking cure υιοθέτησε τη θέση της ψυχανάλυσης όπου μια δυαδική σχέση ή μια ομαδική συντελεί ώστε τα άτομα να αποκτήσουν συνείδηση ή επίγνωση των συναισθημάτων, βιωμάτων και συμπεριφορών τους.

Ένας από τους βασικούς διαχωρισμούς του Perls από τον Freud ήταν ότι αυτό που έχει σημασία για τη θεραπεία είναι το τωρινό βίωμα του ατόμου και όχι τα παιδικά βιώματα όπως υποστήριζε ο Freud. Ο Perls υιοθέτησε τις θέσεις του Reich όσον αφορά τη σημασία των αισθήσεων του σώματος, ως προς την ανάπτυξη της επίγνωσης στη θεραπεία, καθώς ο Reich θεωρούσε ότι τα απαράδεκτα συναισθήματα μετουσιώνονται σε μυϊκές εντάσεις: είναι αυτό που ονόμασε μηχανισμό μυϊκής θωράκισης. Από τον Friedlander υιοθέτησε την θέση περί πολώσεων των αντιθέτων, ότι δηλαδή αν κάποιο άτομο παγιδευτεί σε μια πόλωση αποκτά μονόπλευρη άποψη για τη ζωή και χάνει την ψυχολογική του ισορροπία. Από το ρεύμα της Γκεστάλτ υιοθέτησε τις θέσεις ότι η πραγματικότητα γίνεται κατανοητή σαν όλον και αντιδρούμε συνολικά σε αυτήν σαν ύπαρξη, δηλαδή ότι κάθε πλευρά του ατόμου μπορεί να θεωρηθεί ως εκδήλωση του συνόλου. Με τον τρόπο αυτό, εκείνο που κάνουν τα άτομα παρέχει τόσες πληροφορίες, όσο το τι νιώθουν, σκέφτονται ή λένε. 

Επίσης ότι από το σύνολο της αντιληπτικής πραγματικότητας του ατόμου, που ονομάζεται φόντο, αναδύονται σχήματα, τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο, όπου κάθε προηγούμενο σχήμα επανέρχεται στο φόντο. Αυτή η διαδοχική ροή των σχημάτων πολλές φορές αφήνει ανολοκλήρωτες μορφές ή αυτό που λέγεται στη θεραπεία μισοτελειωμένες υποθέσεις, δηλαδή καταστάσεις όπου το άτομο δεν έχει κλείσει κύκλους, οπότε ένα κομμάτι του παραμένει δεσμευμένο.

Ο οργανισμός έχει τη τάση να ολοκληρώσει μια κατάσταση ή μια συναλλαγή που δεν έχει τελειώσει. Η άρνηση των συναισθημάτων είναι ο μηχανισμός που χρησιμοποιούν τα άτομα για να εμποδίσουν τον εαυτό τους να ολοκληρώσουν τις μισοτελειωμένες υποθέσεις. Πολλές ιδιαίτερες συμπεριφορές υιοθετούνται από το άτομο, ενδεικτικές μισοτελειωμένων καταστάσεων, όπως το κλαψούρισμα, η γκρίνια, η αυτολύπηση, κλπ. 

Ο Perls υιοθέτησε τις θέσεις του υπαρξισμού όσον αφορά τις έννοιες της προσωπικής ευθύνης, της παρούσας στιγμής και της επίγνωσης:

Α. Πρέπει να συντελεστεί η μετάβαση από την εξάρτηση σε σχέση με το περιβάλλον στην αυτοϋποστήριξη .

Β. Η συσχέτιση και η ερμηνεία της τωρινής συμπεριφοράς βάση παλαιών βιωμάτων οδηγεί σε στρεβλώσεις και παρερμηνείες που απομακρύνουν τελικά από το τωρινό βίωμα. 

Γ. Αυτό που έχει σημασία είναι η επίγνωση της συμπεριφοράς και των εμπειριών στο εδώ και τώρα, σαν διαδικασία. 

Από το ψυχόδραμα υιοθέτησε τη θέση ότι μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε περισσότερα πράγματα εκδραματίζοντάς τα παρά όταν τα αφηγούμαστε .

Η θεραπεία Γκεστάλτ γεννήθηκε περίπου το 1942 και συνοδεύτηκε με την έκδοση του βιβλίου Εgo, Ηunger Αnd Αggression .

Πυρήνας της θεραπείαs Gestalt 

Ο πυρήνας της ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ είναι η αύξηση της επίγνωσης, δηλαδή με ένα τρόπο η αφύπνιση της ευθύνης για αυτό που τα άτομα αισθάνονται, σκέφτονται και κάνουν στο εδώ και τώρα.

Έτσι τα άτομα αντιλαμβάνονται τη ζωή όπως είναι τώρα και μπορούν να αναλάβουν οποιαδήποτε δράση για να την αντιμετωπίσουν.

Με ένα τρόπο προτρέπονται να αποκτήσουν επίγνωση πως αποφεύγουν το προφανές, δηλαδή τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους. Αν έχεις ένα συναίσθημα που σε ενοχλεί και δεν μπορείς να το διώξεις, δεν έχεις στην ουσία καμία εξουσία επάνω του. Αλλά αν το δεις, έχεις μια άλλη στάση απέναντι του. Με αυτή τη μέθοδο της Γκεστάλτ γίνεσαι πιο δυνατός ψυχικά χωρίς να αλλάξεις το συναίσθημα .Η μέθοδος βοηθάει στο να αναπτυχθεί η σιγουριά. Για να αλλάξει ένα συναίσθημα, πρέπει να αλλάξει η πραγματικότητα. 

Ένας άλλος στόχος είναι να έρθει το άτομο σε επαφή με τον υγιή πυρήνα του ώστε να ενισχυθούν οι τάσεις για αυτορρύθμιση και αυτοδιάθεση.

Η διαδικασία προχωράει μέσα από την αυξανόμενη επίγνωση, καθώς το άτομο περνάει μέσα από στάδια δόμησης ενός ψευδοεαυτού, ώστε να φτάσει στην έκρηξη και την αποδόμηση και στην επίγνωση του πώς εμποδίζουν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους να αξιοποιήσουν το σύνολο του δυναμικού τους. 

Ένας άλλος στόχος του θεραπευτή είναι να γεφυρώσει τα κενά που υπάρχουν στην εμπειρία του ατόμου.

Η επαφή σαν στοιχείο θεραπείας στην Gestalt 

Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της θεραπείας είναι η επαφή.

Η επαφή είναι το όριο ή το σημείο συνάντησης του ατόμου με το περιβάλλον και τον εαυτό του.

Υπάρχου τριών ειδών επαφές: η εσωτερική, η διαπροσωπική και η διεθνής.

Η βελτίωση και των τριών καταλήγει στην α) ενσωμάτωση εσωτερικών αντιφάσεων β) αναγνώριση της διαφορετικότητας του άλλου και γ) ακρόαση της άλλης πλευράς καλύτερα αντίστοιχα. 

Ο θεραπευτής είναι επιφορτισμένος μέσα από ερωτήσεις προς τον πελάτη να καταλάβει πού βρίσκεται το αντιληπτικό πεδίο του ατόμου, ώστε να τον καλεί να κάνει μια συνάντηση.

Σύμφωνα με τη Γκεστάλτ υπάρχουν 5 μηχανισμοί που εμποδίζουν την καλή επαφή:

1. Η προβολή

2. Η ενδοβολή 

3. Η συμβολή 

4. Η αναστροφή

5. Η ανάκλαση

Η θεραπεία Γκεστάλτ ασκείται σε ατομικό και ομαδικό περιβάλλον.

GESTALT ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ 

Πριν της εφαρμογή της θεωρίας Gestalt στην πράξη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αφιέρωση αρκετού χρόνου εκ μέρους του θεραπευτή, σε θέματα σχετικά με την προσωπική του ανάπτυξη. Η προσωπικότητα του θεραπευτή επηρεάζει την ποιότητα της σχέσης και αλληλεπίδρασης με το θεραπευόμενο. Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να επιτρέπει στα ταλέντα και στις δεξιότητές του να έρθουν και να ταιριάξουν φυσιολογικά μέσα στη σχέση με τον πελάτη του. 

Δεν υπάρχει ένας μόνο "σωστός" τρόπος για να χρησιμοποιηθούν οι τεχνικές. Στη θεραπεία Gestalt υπάρχει μια ευρεία ποικιλία τεχνικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ώστε να ενισχυθεί αυτό που αισθάνεται ο θεραπευόμενος στο παρόν. Εναπόκειται στη δεξιοτεχνία του ψυχοθεραπευτή να προσαρμόζει μια τεχνική στην εκάστοτε περίσταση.

Τεχνικές Επίγνωσης 

Α) Λεκτική επικοινωνία: 

• Δηλώσεις στο πρώτο ενικό πρόσωπο 

Ζητείται από το θεραπευόμενο να επαναλάβει μια πρόταση ή να αντικαταστήσει έναν απρόσωπο όρο με το "εγώ". Αυτό τον οδηγεί σε άμεσα υποκειμενικές δηλώσεις π.χ. αλλαγή απρόσωπης γλώσσας όπως «κάποιος», «εκείνος», «εμείς» με δηλώσεις του «εγώ».

Με τη χρήση του πρώτου ενικού προσώπου, ο θεραπευόμενος βοηθιέται στο να γίνει υπεύθυνος για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Παύει να κατηγορεί τις εξωτερικές δυνάμεις για την ανεπάρκειά του. Μέσα σε μια ομάδα, ο θεραπευόμενος δεν επιτρέπεται να μιλά για τους άλλους, παρά μόνο για τον εαυτό του. 

• Αποφυγή τροποιητικών και διστακτικών στοιχείων

Εκφράσεις που εμπεριέχουν τροποιητικά στοιχεία όπως "ίσως", "μπορεί", "υποθέτω", "κάπως έτσι", "πιθανόν", "νομίζω", "λιγάκι", δηλώνουν ότι ο θεραπευόμενος αποφεύγει να εμπλέξει τον εαυτό του σε σκέψεις, συναισθήματα και ενέργειες. Αποφεύγει να βιώσει ολόκληρη της απογοήτευσή του. Επαναλαμβάνοντας τη γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ή ζητώντας μέσα από τον πελάτη την αποφυγή, ο θεραπευτής αυξάνει την επίγνωση του τρόπου με τον οποίο τα διστακτικά στοιχεία μειώνουν την επικοινωνία

π.χ. Πελάτης: Θα έπρεπε να μιλήσω στην ...

Θεραπευτής: Θα έπρεπε;...

Πελάτης: Θα μιλήσω στην ... 

• Χρήση ενεργητικής φωνής

Χρησιμοποιώντας παθητική φωνή ο θεραπευόμενος αποφεύγει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Ο ψυχοθεραπευτής τού ζητά να επαναδιατυπώσει την πρότασή του χρησιμοποιώντας ενεργητική φωνή.

π.χ. Πελάτης:..... αποκλείομαι εντελώς σε μια συζήτηση όταν μιλούν για μαγειρική...

Θεραπευτής: Προσπάθησε να πεις "αποκλείω τον εαυτό μου" και σκέψου πώς το βιώνεις.

Πελάτης: Αποκλείω ... τον εαυτό μου. Νομίζω ότι στην πραγματικότητα, εγώ κρατώ τον εαυτό μου έξω από τη συζήτηση. 

• Αλλαγή ρημάτων

Ορισμένα ρήματα κάνουν τους θεραπευόμενους να πιστέψουν ότι κάποιες πράξεις είναι έξω από τον έλεγχό τους. Αν αλλάζουν αυτά τα ρήματα, γίνεται ολοφάνερη η απροθυμία τους να κάνουν ορισμένα πράγματα.

Οι θεραπευόμενοι αντιλαμβάνονται ότι έχουν επιλογές στη ζωή τους

π.χ. Αλλαγή του "δεν μπορώ" σε "δεν θα"

Πελάτης: "Δεν μπορώ" να τον συναντήσω γι' αυτό που μου ‘κανε.

Θεραπευτής: Προσπάθησε να πεις "δεν θα τον συναντήσω" ...

Πελάτης: Δεν θα τον συναντήσω για αυτό που μου έκανε. Αυτό είναι αλήθεια. Δεν θα τον συναντήσω ποτέ.

Αυτό βοηθά τον θεραπευόμενο να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί τη δύναμη του, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τις αποφάσεις του.

Επίσης, οι λέξεις "οφείλω", "πρέπει", "υποθέτω", σημαίνουν ότι ο θεραπευόμενος έχει ενδοβάλει συμβουλές ή πρότυπα συμπεριφοράς από άλλους ανθρώπους. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποφασίσει τι θέλει για τον εαυτό του και είναι επιρρεπής στον έλεγχο. Ο ψυχοθεραπευτής αυξάνει τη επίγνωση του πελάτη του ζητώντας του να αντικαταστήσει το "πρέπει" με το "διαλέγω να"

π.χ. Πελάτης: Πρέπει να περάσω τις γιορτές του Πάσχα με τους γονείς μου.

Θεραπευτής: Μπορείς να πεις ‘διαλέγω να περάσω τις γιορτές του Πάσχα με τους γονείς μου'

Πελάτης: Ναι. Διαλέγω να περάσω το Πάσχα με τους γονείς μου και την Πρωτομαγιά με τους φίλους μου.

Αλλαγή του "Χρειάζομαι" σε "Θέλω".

Αλλαγή του "δεν μπορώ" σε "διαλέγω να μην". 

• Αλλαγή ερωτήσεων σε δηλώσεις

Θέτοντας μία ερώτηση ο θεραπευόμενος, στην ουσία ζητά από το ψυχοθεραπευτή να τον βγάλει από τη δύσκολη θέση. Ο θεραπευτής, αντί να δώσει μια απάντηση ή μια ερμηνεία, ζητά από τον πελάτη να εξερευνήσει ο ίδιος το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του για να ανακαλύψει μόνος του αυτό που υπολανθάνει.

π.χ. Πελάτης: Γιατί νιώθω αυτό;

Θεραπευτής: Εσύ γιατί νομίζεις;

Πελάτης: Νομίζω ότι νιώθω έτσι επειδή ... 

• Ακρίβεια στην έκφραση

Όταν ο θεραπευόμενος μιλά γενικά, αόριστα και διανοητικοποιεί, ο ψυχοθεραπευτής τον παρακινεί να αναφερθεί σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Έτσι ο πελάτης είναι σε θέση να συγκεντρωθεί σε ένα συγκεκριμένο θέμα και ταυτόχρονα να καθοδηγεί μόνος του τον εαυτό του.

• Απαιτήσεις

Ένας άλλος τρόπος για να επιτευχθεί ακρίβεια στην έκφραση είναι η ικανότητα του θεραπευόμενου να εκφράσει απαιτήσεις από τους άλλους.

π.χ. Πελάτης: Θα προτιμούσα να είχε επιστρέψει ο σύζυγός μου νωρίς.

Θεραπευτής: Θα προτιμούσες ή θέλεις;

Πελάτης: Θέλω να έρθει νωρίς.

Θεραπευτής: Μπορείς να του το πεις;

Πελάτης: Γιώργο, θέλω αύριο να είσαι στο σπίτι στις 6 μ.μ. γιατί θέλω να επισκεφτώ την αδερφή μου. 

• Αλλαγή της μορφής των ερωτήσεων

Ο ψυχοθεραπευτής Gestalt διαλέγει προσεκτικά τη μορφή των ερωτήσεων που απευθύνει στον πελάτη του. Αποφεύγει ερωτήσεις που ενθαρρύνουν εκλογικεύσεις και διανοητικοποιήσεις. Αποφεύγει το "γιατί" και το αντικαθιστά με το "πώς" και με το "τι", όπου αυξάνονται οι πιθανότητες να οδηγηθεί ο θεραπευόμενος στην επίγνωση των συναισθημάτων που συνδέονται με κάποια εμπειρία, καθώς επίσης και στην αύξηση της επίγνωσης των αισθήσεων και της συμπεριφοράς.

• Επικέντρωση στο παρόν

Α) Ο ψυχοθεραπευτής ζητά από τον πελάτη του να παρακολουθεί αυτό που βιώνει αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή. Ο ρόλος του θεραπευτή είναι να βοηθά εδώ και τώρα και να αποτρέπει τον θεραπευόμενο από κάθε απόπειρα να ξεφύγει από αυτό. Να επιστρέψει στη βίωση του παρόντος. Να βιώσει ξανά τα συναισθήματα που συνδέονται με τα γεγονότα. Ακόμη και οι περιγραφές περασμένων καταστάσεων μπορούν να επικεντρωθούν στο παρόν, αν ζητηθεί από το θεραπευόμενο, να πει την ιστορία του στον ενεστώτα.

Τα παλιά του προβλήματα πρέπει να τα κλείσει στον παρόν.

Αν αντιμετωπιστούν με τον κατάλληλο τρόπο, δεν θα επιδράσουν ξανά στην καθημερινή ζωή του θεραπευόμενου. Μέσα από την επίγνωση του παρόντος, οι μισοτελειωμένες καταστάσεις εμφανίζονται και περατώνονται. Επικέντρωση στο παρόν σημαίνει ότι ο θεραπευόμενος αποκτά επίγνωση των κινήσεων, της φωνής, της αναπνοής, των αισθήσεών του.

π.χ. Πελάτης: Πρέπει να ήμουν 10 χρονών όταν ο πατέρας μου με χαστούκισε για πρώτη φορά

Θεραπευτής: Μπορείς να πεις "Είμαι 10 χρονών και ο πατέρας μου με χαστουκίζει για πρώτη φορά". 

Β) Μη λεκτική επικοινωνία:

Ο Fritz Perls έλεγε: "Μην ακούτε τα λόγια, ν' ακούτε μόνο αυτό που σας λέει η φωνή, αυτό που σας λέει η στάση, αυτό που σας λέει η εικόνα .... οι εκφράσεις του προσώπου, η ψυχοσωματική γλώσσα".

Το σώμα στη θεραπεία Gestalt έχει εξαιρετική σημασία.

Η επίγνωση του σώματος διευκολύνεται με τους εξής τρόπους: 

• Εκμαιεύοντας σωματικές αισθήσεις από τον πελάτη.

Ο θεραπευτής ζητά από τον πελάτη να στρέψει την προσοχή του στο σώμα του και να συνειδητοποιήσει, να εντοπίσει τις περιοχές όπου υπάρχει κάποια ένταση. Ο θεραπευτής αυξάνει την επίγνωση του θεραπευομένου για κάθε κομμάτι του σώματός του. Μεγάλη σημασία για την επίγνωση του σώματος έχει ο τρόπος που αναπνέει ο θεραπευόμενος. Ο θεραπευτής μπορεί ακόμη να ζητήσει από τον πελάτη να κλείσει τα μάτια του και να χαλαρώσει. 

• Ορίζοντας το συναίσθημα

Ο θεραπευτής ζητά από το θεραπευόμενο να εντοπίσει ένα συναίσθημα στο σώμα του και να το περιγράψει. Να αναγνωρίσει το μέγεθος, το χρώμα ή την υφή του. Ακόμη και να δώσει φωνή στο συναίσθημα επιτρέποντάς του να μιλήσει, να εκφραστεί. 

• Δίνοντας ανατροφοδότηση στον πελάτη

Ο θεραπευτής Gestalt όταν παρατηρεί την μη λεκτική συμπεριφορά του πελάτη του, του γνωστοποιεί αυτά που παρατηρεί σ' αυτόν.

π.χ. θεραπευτής: Παρατηρούσα ότι καθώς μιλάς, σφίγγεις τις γροθιές σου. Το ξέρεις ότι το κάνεις; 

• Αναπαριστάνοντας τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου.

Ο θεραπευτής αναπαριστά τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου.

ΕΚΔΡΑΜΑΤΙΣΗ

Οι εκδραμάτισεις βασίζονται στην αρχή ότι η μάθηση απαιτεί δράση. Μετατρέπουν τις διηγήσεις σε πράξεις, τις αναμνήσεις και θεωρητικοποιήσεις σε πλήρη παρουσία του ατόμου με όλη του τη φαντασία, την ενέργεια και την έξαψη.

Χρησιμοποιούνται επίσης για να συγκεντρωθεί η προσοχή του θεραπευόμενου στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε σε κάποια προηγούμενη κατάσταση. Το άτομο έχει πιο πολλές πιθανότητες να κάνει ανακαλύψεις όταν συμμετέχει σε ένα γεγονός, παρά όταν απλώς μιλά για αυτό.

Είναι μια απόπειρα να αντιμετωπιστεί το αδιέξοδο της διήγησης φέρνοντας τη δράση μέσα στο δωμάτιο της θεραπείας. Η διήγηση γίνεται πράξη.

Μία εκδραμάτιση μπορεί να πάρει πολλές μορφές και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δημιουργικότητα του θεραπευτή.

Οι σημαντικότερες εκδραματίσεις είναι: 

• Άδεια καρέκλα

Ο πελάτης κάθεται απέναντι σε μια άδεια καρέκλα με την οποία πραγματοποιεί ένα συναισθηματικό διάλογο. Φαντάζεται ότι στην άδεια καρέκλα κάθεται μια άλλη πλευρά της προσωπικότητας του ή κάποιο άλλο σημαίνον πρόσωπο στη ζωή του. Κάθεται εναλλάξ στις δύο καρέκλες εκφράζοντας την κάθε πλευρά και μιλώντας εκ μέρους της κάθε φορά. Η αλλαγή θέσης και ρόλων μπορεί να συνεχιστεί για αρκετές φορές. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για να διευκρινίσει και τις δύο πλευρές μιας αλληλεπίδρασης ή σύγκρουσης. Με τον τρόπο αυτό τα δύο αυτά σημεία μπορούν είτε να αλληλοσυμπληρωθούν και να οδηγηθούν στην ολοκλήρωση ή να ανταγωνίζονται και να απομονώνονται. Μετά από την αλληλεπίδραση αυτή πραγματοποιείται μια αναδιοργάνωση. Στόχος δεν είναι να επιτευχθεί αναγκαστικά μια "γκρίζα" σύνθεση αλλά να εκφράσει το κάθε στοιχείο τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Ο θεραπευτής Gestalt πρέπει να έχει πίστη στην αυτόρρύθμιση του θεραπευόμενου.

Παραλλαγές αυτής της εκδραμάτισης είναι η "Θερμή καρέκλα" που διαδραματίζεται μέσα στα πλαίσια της ομαδικής συνάντησης, ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο και η "Επιπλέουσα θερμή καρέκλα" στην οποία ο θεραπευτής ενσωματώνει την αυθόρμητη συμμετοχή και άλλων μελών της ομάδας πέρα από τον αρχικό και κύριο εθελοντή.

• Το παίξιμο της προβολής

Ο θεραπευόμενος μεταφέρει την ευθύνη των πράξεών του έξω από τον εαυτό του προβάλλοντας την πάνω στους άλλους. Η προσοχή του είναι στραμμένη στο περιβάλλον, το οποίο κατηγορεί για τη ζωή του. Τότε η πιο ισχυρή μέθοδος αναγνώρισης των προβολών είναι να παιχτούν ρόλοι μπροστά στην ομάδα. Ο θεραπευτής βάζει το θεραπευόμενο να διαδραματίσει ένα διάλογο ανάμεσα στο εαυτό του και σ' αυτόν στον οποίο προβάλλει την ευθύνη, παίζοντας ο ίδιος δύο ρόλους εναλλάξ. 

• Οι τεχνικές της πρόβας

Χρησιμοποιούνται για να μπορέσει ο πελάτης να διαμορφώσει αντιδράσεις στις εμπειρίες οι οποίες τον δυσκολεύουν.

Ξαναζωντανεύει μια κατάσταση στο "τώρα", με τον τρόπο ακριβώς που αντέδρασε ο θεραπευόμενος στην πραγματική του ζωή.

Διεξάγεται ένα θεατρικό δρώμενο, αναπαριστώντας τους ρόλους και τις συνθήκες με τη συμμετοχή των μελλών της ομάδας.

• Η εξάλειψη της ενδοβολής

Οι άνθρωποι που έχουν ενδοβολές έχουν πάρει μέσα τους κάτι που δεν αφομοίωσαν ποτέ ως κομμάτι του εαυτού τους. Είναι ένα ξένο σώμα και πρέπει να αποβληθεί. Η χρήση της άδειας καρέκλας δίνει την δυνατότητα να εξωτερικοποιηθεί η ενδοβολή. Τοποθετώντας στην άδεια καρέκλα το άτομο από το οποίο ο θεραπευόμενος δέχθηκε την ενδοβολή, αποκτά επίγνωση αυτής.

• Τεχνικές αντιστροφής

Δίνεται η δυνατότητα στο θεραπευόμενο να επιδείξει μια συμπεριφορά αντίθετη από την συνηθισμένη του. Του ζητείται να πάει κόντρα στη συνήθεια, το βόλεμα ή την αδυναμία του.

π.χ. Μπορεί να ζητηθεί από κάποιο ντροπαλό άτομο να μιλήσει στην ομάδα δυνατά.

• Απαλοιφή των αναστροφών

Εκείνοι που πάσχουν από αναστροφές παρουσιάζουν συνήθως σωματικά συμπτώματα (στους μυς και στο σκελετό), τα οποία δείχνουν σε ποιο σημείο έχει ακινητοποιηθεί η ενέργεια.

Το πρώτο βήμα είναι η συνειδητοποίησή τους. Η επίγνωση του σώματος οδηγεί στην κινητοποίηση της καταπιεσμένης ενέργειας που έχει επενδυθεί στην αναστροφή.

π.χ. έκφραση του θυμού σε αντικείμενα, όπως το να φαντάζονται ότι βρίσκεται μπροστά τους το πρόσωπο με το οποίο είναι θυμωμένοι και να ξεσπούν με βία πάνω σε μαξιλάρια. 

ΟΝΕΙΡΑ & ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ 

Τα διάφορα μέρη του ονείρου αποτελούν αποσπάσματα (μέρη) της προσωπικότητας του θεραπευόμενου.

Ο θεραπευόμενος καλείται να παίζει όλους τους ρόλους, γίνεται όλοι οι άνθρωποι, τα πράγματα τα μέρη και οι πράξεις του ονείρου. Καλείται να βιώσει ξανά το όνειρο, εξιστορώντας το δυνατά, στον ενεστώτα.

Οι φαντασιώσεις μπορούν να θεωρηθούν ως τα όνειρα που κάνουμε όταν είμαστε ξύπνιοι. Τα δουλεύουμε και τα επεξεργαζόμαστε με τον ίδιο τρόπο όπως και τα όνειρα.

Πηγή: http://parvypalmou.blogspot.gr/

Gestalt και Αντίληψη

«Κοιτάξτε τον άνθρωπο μπροστά σας έτσι όπως θα κοιτάζατε ένα ηλιοβασίλεμα ή ένα βουνό.
Αντιληφθείτε με ευχαρίστηση αυτά που βλέπετε.
Αντιληφθείτε το άτομο από μόνο του, ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο.
Σε τελική ανάλυση, αυτό θα κάνατε και με ένα ηλιοβασίλεμα.
Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα λέγατε, "Αυτό το ηλιοβασίλεμα θα 'πρεπε να έχει πιο πολύ μοβ",  oύτε  "Αυτό το βουνό θα 'πρεπε να είναι πιο ψηλό στη μέση".
Απλώς θα το κοιτάζατε με απορία και θαυμασμό...»

Zinker, 1977

---

 

Συναλλακτική ανάλυση Τα «Εγώ» της ανθρώπινης προσωπικότητας

Η συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι άνθρωποι δεν εξαρτάται μόνο από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εκείνη τη δεδομένη στιγμή αλλά και από τις βιωματικές τους εμπειρίες, την «προσωπική ιστορία» τους… Η θεωρία της συναλλακτικής ανάλυσης αναλύει και ερμηνεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά τόσο στο εργασιακό όσο και στο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον. Αναπτύχθηκε από τον Καναδό ψυχαναλυτή Eric Berne και υποστηρίζει ότι τα άτομα συμπεριφέρονται με βάση τα ερεθίσματα-μηνύματα που δέχθηκαν κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Η συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι άνθρωποι δεν εξαρτάται μόνο από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εκείνη τη δεδομένη στιγμή αλλά και από τις βιωματικές τους εμπειρίες, την «προσωπική ιστορία» τους… Όταν έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο, στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με μια ομάδα προσωπικοτήτων και όχι με μια μοναδική προσωπικότητα. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αναπτύσσεται μέσα μας μια ομάδα από έξι διαφορετικές προσωπικότητες, «οι καταστάσεις του Εγώ». Το κάθε Εγώ έχει τις δικές του αρχές και συμπεριφορές και επομένως ανταποκρίνεται διαφορετικά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος…

Οι καταστάσεις του εγώ
Ο Berne υποστηρίζει ότι η προσωπικότητα του ατόμου συνιστάται από τρία μέρη που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτά τα μέρη ορίζονται ως «καταστάσεις του εγώ» και είναι τα εξής: Γονέας, Ενήλικας και Παιδί. Οι καταστάσεις του Εγώ έχουν σχέση με την ψυχολογική ηλικία. Φανταστείτε τον ανθρώπινο νου σαν ένα κασετόφωνο με δύο λειτουργίες: εγγραφή και αναπαραγωγή. Εγγράφουμε τις εμπειρίες της ζωής μας σε τρεις κασέτες: του Γονέα, του Ενήλικα και του Παιδιού. Οι πιο ισχυρές εγγραφές γίνονται συνήθως στα πρώτα χρόνια της παιδικής μας ηλικίας ή κατά τη διάρκεια ενός πολύ σημαντικού –ακόμη και τραυματικού– γεγονότος. Οι εγγραφές αυτές αποθηκεύονται στον εγκέφαλο και αναπαράγονται όταν υπάρχει ένα ανάλογο ερέθισμα. Στη συνέχεια η κασέτα γυρνάει πάλι πίσω και είναι έτοιμη να ξαναπαίξει…

Η κασέτα του Γονέα
Η κασέτα του Γονέα περιλαμβάνει όλες τις εγγραφές-μηνύματα που έχει δεχθεί το άτομο από γονείς, αδέρφια, θείους, παππούδες, νηπιαγωγείο κ.λπ. Η κατάσταση του Γονέα είναι η διδαγμένη αντίληψη της ζωής. Ο Γονέας είναι η πηγή, το σύνολο των γνώσεων, αρχών, αξιών και κανόνων που έχει αποδεχθεί το άτομο, καθώς έχουν λεχθεί από άτομα «κύρους», κυρίως κατά τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του. Ο Γονέας διακρίνεται σε Κριτικό και Προστατευτικό. Ο Κριτικός Γονέας είναι το κομμάτι εκείνο της προσωπικότητας που θέτει όρια, κανόνες και πρότυπα ζωής, τηρεί τις παραδόσεις και ασκεί κριτική στον εαυτό μας και στους άλλους, ορισμένες φορές με σαρκαστικό τρόπο. Έχει την τάση να υπερβάλλει και να γενικεύει, να λέει «μην κάνεις αυτό» αντί να λέει «μπορείς να κάνεις εκείνο» αλλά και να σώζει τους άλλους κάνοντας πράγματα που μπορούν να κάνουν οι ίδιοι από μόνοι τους. Ακόμα και η πιο καλοπροαίρετη διάθεση να σώσουμε κάποιον, στην πραγματικότητα του στερεί τη δυνατότητα να πάρει τις ευθύνες του και μας οδηγεί σε ψυχολογικά παιχνίδια. Ο Προστατευτικός Γονέας είναι το μέρος του εαυτού μας που καταλαβαίνει και υποστηρίζει τους άλλους και θέλει να τους φροντίζει και να τους προστατεύει. Όταν επικοινωνούμε με αυτό το Εγώ δείχνουμε ενδιαφέρον και κατανόηση, βάζοντας όμως και όρια με έναν λογικό και αποτελεσματικό τρόπο (για παράδειγμα, αντί να πούμε «Απαγορεύεται» λέμε «Επιτρέπεται»). Το πόσο προστατευτικός ή κριτικός γονέας είναι ένα άτομο εξαρτάται από το πόσο προστατευτικοί ή κριτικοί ήταν απέναντί του οι γονείς του και το στενό του περιβάλλον.
 

Η κασέτα του Ενήλικα
Οι εγγραφές της κασέτας του Ενήλικα ξεκινούν περίπου από την ηλικία των δέκα μηνών. Προέρχεται από την προσπάθεια του ατόμου να εξερευνήσει τον κόσμο και να μάθει για τον εαυτό του χωρίς τη βοήθεια των άλλων. Ο Ενήλικας είναι το κομμάτι της προσωπικότητας που καθρεφτίζει όλη τη λογική, αιτιολογημένη και χωρίς συναισθήματα συμπεριφορά μας, εξετάζοντας τα δεδομένα της πραγματικότητας και τα εσωτερικά δεδομένα των διαφόρων Εγώ, για να καταλήξει στην πρέπουσα για τη συγκεκριμένη στιγμή συμπεριφορά. Η κατάσταση του Ενήλικα εκφράζει τη συλλογιστική και λογική αντίληψή μας για τη ζωή, καθώς περιέχει καταγραφές από τις δικές μας προσωπικές εμπειρίες και λειτουργεί όπως ο Η/Υ. Συλλέγει στοιχεία, τα αναλύει και παίρνει αποφάσεις. Αναθεωρεί τις εγγραφές του Γονέα και του Παιδιού και αποτελεί φορέα αλλαγής της προσωπικότητας. Με την πάροδο του χρόνου, αξιολογεί τα όνειρα του Παιδιού και κρίνει ποια από αυτά είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα ενώ παράλληλα ορίζει και ποιες από τις διαταγές του Γονέα θα ακολουθήσει, βλέποντας αν επιβεβαιώνονται στην πράξη ώστε να μπορεί να προχωρήσει με σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

Η κασέτα του Παιδιού
Οι εγγραφές στην κασέτα του Παιδιού γίνονται παράλληλα με αυτές του Γονέα. Είναι εγγραφές συναισθημάτων και συγκινησιακών καταστάσεων που προκαλούνται στο άτομο από τις εγγραφές του Γονέα. Η κατάσταση του Παιδιού είναι η αισθητή αντίληψη της ζωής: είναι η πηγή των συναισθημάτων (θετικών και αρνητικών), των αναγκών-επιθυμιών, της ενέργειας, της περιέργειας, της δημιουργικότητας και της διαίσθησης. Όταν εκπληρώνονται οι επιθυμίες και οι ανάγκες (φυσικές/ψυχολογικές) του Παιδιού, τότε το άτομο αντιδρά με ζεστό και φιλικό τρόπο ενώ σε αντίθετη περίπτωση αντιδρά με θυμό, θλίψη ή φόβο. Πέρα από τα ευχάριστα και θετικά συναισθήματα της δημιουργικότητας, της επιθυμίας για γνώση κ.λπ., το παιδί, συγκρίνοντας συνεχώς τον εαυτό του με αυτό που ζητείται από τους γονείς του, γεμίζει από αρνητικά συναισθήματα που του δηλώνουν πόσο υπολείπεται των άλλων ή των απαιτήσεων τους. Το ίδιο αισθάνεται ότι «Δεν είναι ΟΚ» ενώ οι υπόλοιποι είναι ΟΚ. Τα συναισθήματα αυτά μένουν μόνιμα στον ψυχισμό μας μέχρι να έρθει μια στιγμή κρίσης ή αδιέξοδου, όπου η λογική αποτυγχάνει και ανοίγει η πόρτα για την έκφρασή τους. Η πλειονότητα των ανθρώπων κρύβουν ένα «Δεν είμαι ΟΚ» παιδί μέσα τους. Όπως και ο Γονέας, έτσι και το Παιδί διακρίνεται σε Προσαρμοσμένο και Αυθόρμητο. Το Προσαρμοσμένο Παιδί είναι τακτικό, υποχωρητικό αλλά καμιά φορά επαναστατεί. Αυτά τα δύο κομμάτια της προσωπικότητας, το Υπάκουο και το Επαναστατημένο Παιδί, αναπτύχθηκαν από την ανάγκη του μικρού παιδιού να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των γονιών και το έκανε είτε υπακούοντας είτε επαναστατώντας. Τα κομμάτια αυτά εμφανίζονται και στην ενήλικη συμπεριφορά μας όταν ο Γονέας που κουβαλάμε μέσα μας ή ο Γονέας κάποιου με τον οποίο συναλλασσόμαστε, μας δίνει ερέθισμα στο οποίο ανταποκρινόμαστε χωρίς να μεσολαβήσει ο Ενήλικάς μας. Το Αυθόρμητο Παιδί είναι χαρούμενο, ευτυχισμένο, αγαπητό αλλά ορισμένες φορές δρα με εγωιστικό τρόπο. Είναι έξυπνο και δημιουργικό, έχει χιούμορ και λέει το σωστό πράγμα στην κατάλληλη στιγμή. Στη διάρκεια της παιδικής μας ζωής έχουμε ανάγκη και από τα έξι αυτά Εγώ που μας βοηθούν στην επιβίωση και στο να πάρουμε αυτό που χρειαζόμαστε. Στην ενήλικη ζωή μας όμως, τα μη αποτελεσματικά Εγώ του Κριτικού Γονέα και του Προσαρμοσμένου Παιδιού (Υπάκουο και Επαναστατημένο) μας δημιουργούν προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους ή με τον εαυτό μας. Πολλά από τα προβλήματά μας ξεκινούν όχι μόνο από την ακούσια και ξαφνική μεταφορά μας από το ένα εγώ στο άλλο αλλά και από τη χρήση των διαφορετικών Εγώ που κουβαλούν αρχές και πρότυπα συμπεριφοράς που δεν αρμόζουν στην περίσταση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα διαφορετικά Εγώ που κουβαλάμε μέσα μας καθώς και με ποιο τρόπο μπορούμε να σταματήσουμε τη δράση του ενός προκειμένου να επιτρέψουμε τη δράση του άλλου…

Οι στάσεις ζωής
Σύμφωνα με τη Συναλλακτική ανάλυση, υπάρχουν τέσσερις Στάσεις Ζωής, οι οποίες μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τα άτομα με τα οποία συναναστρεφόμαστε και τις συνθήκες τις οποίες βιώνουμε. Η συμπεριφορά μας απορρέει από το πώς βλέπουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, μαζί με το πώς βλέπουμε τους άλλους…

Δεν είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ (-+)
Οι άνθρωποι που υιοθετούν τη στάση αυτή υποτιμούν τον εαυτό τους ενώ υπερτιμούν τους άλλους. Διακατέχονται από αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, ανασφάλειας και συχνά νιώθουν ανίσχυροι απέναντι στους άλλους. Δεν αποδέχονται εύκολα τις θετικές ενισχύσεις, αποφεύγουν τα προβλήματα και τις ευθύνες και δυσκολεύονται να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να πάρουν αποφάσεις. Συχνά νιώθουν να καταπιέζονται. Τα κύρια συναισθήματα που τους χαρακτηρίζουν είναι φόβος, απογοήτευση και λύπη. Η θέση αυτή ζωής προέρχεται από την κατάσταση του Προσαρμοσμένου παιδιού.

Δεν είμαι ΟΚ – Δεν είσαι ΟΚ (–)
Τη στάση αυτή την υιοθετούν άτομα που διακατέχονται από αισθήματα εγκατάλειψης και παραίτησης. Δεν εμπιστεύονται τον εαυτό τους αλλά ούτε και τους άλλους. Βρίσκονται σε σύγχυση καθώς δεν έχουν συγκεκριμένους στόχους και σπαταλούν άσκοπα το χρόνο τους. Πολύ συχνά υποφέρουν από κατάθλιψη και για το λόγο αυτό θεωρούνται αντιπαραγωγικοί.

Είμαι ΟΚ – Δεν είσαι ΟΚ (+-)
Τα άτομα με τη στάση αυτή δέχονται τον εαυτό τους όπως είναι αλλά όχι και τους άλλους. Υπερεκτιμούν τον εαυτό τους και υποτιμούν τους άλλους. Έχουν την τάση να αποδίδουν τις ευθύνες στους άλλους και να συμπεριφέρονται επιθετικά, με τάσεις κυριαρχίας έναντι των άλλων. Στον εργασιακό χώρο αντιδρούν ανταγωνιστικά, δεν δίνουν εύκολα θετικές ενισχύσεις και επιθυμούν να φτάσουν στην κορυφή της ιεραρχίας έναντι οποιουδήποτε κόστους. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ο θυμός και η περιφρόνηση για τους άλλους.

Είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ (++)
Τα άτομα που υιοθετούν τη στάση αυτή έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, είναι αισιόδοξα, ανταλλάσσουν ενισχύσεις, χρησιμοποιούν το χρόνο τους εποικοδομητικά και γενικώς ασχολούνται με πράγματα που θέλουν πραγματικά να κάνουν. Δέχονται τον εαυτό τους χωρίς παρερμηνείες και σέβονται τους άλλους. Στο χώρο εργασίας είναι συνεργάσιμοι, αναλαμβάνουν ευθύνες, μοιράζουν αρμοδιότητες και ακούν την άποψη των άλλων ακόμα κι αν διαφωνούν. Η συμπεριφορά τους προέρχεται από τις Καταστάσεις του Εγώ του Προστατευτικού Γονέα, του Ενήλικα και του Αυθόρμητου Παιδιού.

Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν όλες τις στάσεις ζωής. Μπορεί να είμαστε [+,+] με το συνάδελφο, [-,+] με τον προϊστάμενο, [+,-] με το παιδί μας και [-,-] με τον απογοητευμένο οπαδό της ποδοσφαιρικής μας ομάδας. Κάποια υπαρξιακή θέση όμως τείνουν να την εμφανίζουν πιο συχνά, οπότε είναι αυτή που τους χαρακτηρίζει. Η στάση Είμαι ΟΚ – Είσαι ΟΚ είναι η πιο ενδεδειγμένη τόσο για τον εργασιακό όσο και για τον κοινωνικό και οικογενειακό χώρο, προκειμένου να έχουμε μια αποτελεσματικότερη επικοινωνία με τους υπόλοιπους. Είναι η μόνη συνειδητά επιλεγμένη θέση ζωής καθώς βασίζεται στη σκέψη, στη δοκιμή και στη δράση. Για να περάσει ένα άτομο στη θέση αυτή χρειάζεται περισσότερες πληροφορίες και εμπειρίες απ’ όσες είχε αρχικά στη διάθεσή του όταν αποφάσισε σαν μικρό παιδί. Περιλαμβάνει ρίσκο και υπομονή. Είναι μια πραγματική στάση απέναντι στη ζωή και όχι μια απλή αντίδραση βασισμένη στα συναισθήματα. Το να αισθάνεται ένα άτομο ΟΚ με τον εαυτό του είναι πολύ σημαντικό τόσο για τον ψυχισμό του όσο και για την εξέλιξή του σε όλους τους τομείς της ζωής του. Παρ’ όλα αυτά, εάν ένα άτομο έχει ενηλικιωθεί και διατηρεί μια από τις τρεις πρώτες θέσεις (Όχι ΟΚ), προσπαθεί μέσα από την καθημερινή πρακτική να επιβεβαιώσει αυτή του την επιλογή. Για να το κάνει αυτό, παίζει τα λεγόμενα ψυχολογικά παιχνίδια…

Πηγή: http://www.asfalistikomarketing.gr

Συναλλακτική Ανάλυση

Προσωποκεντρική και Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Carl Rogers

Ιστορική εξέλιξη

Θεμελιωτής της Προσωποκεντρικής θεώρησης είναι ο Carl R. Rogers. Ο πρώτος ψυχολόγος που διατύπωσε και ανέπτυξε μια ξεχωριστή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση κατά την διάρκεια της εξέλιξής της πέρασε από διάφορες φάσεις μέχρι να διαμορφωθεί ως μία γενικότερη αυτόνομη προσέγγιση:

• α) Μη-κατευθυντική προσέγγιση (δεκαετία 40)
• β) Πελατοκεντρική « (δεκαετία 50)
• γ) Προσωποκεντρική « (δεκαετία 60 μέχρι σήμερα)

Ο Πυρήνας της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης:

Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση βλέπει τον άνθρωπο ως μία ενιαία και σύνθετη οργανική ενότητα, η οποία διέπεται από μία εγγενή και κυρίαρχη δύναμη, ή ενέργεια, την λεγόμενη τάση πραγμάτωσης. Είναι ακριβώς αυτή η τάση πραγμάτωσης που ωθεί τον κάθε οργανισμό μέσα από την ανάπτυξη, τη βελτίωση και την διαφοροποίηση, προς την πραγμάτωση των δυνατοτήτων του και την ολοκλήρωσή του.

Η Προσωποκεντρική Συμβουλευτική/Ψυχοθεραπεία

Ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καλείται, μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, να ενδυναμώσει και να διευκολύνει τον πελάτη του να έρθει σε επαφή με αυτή του την τάση και να της επιτρέψει ν’ αναπτυχθεί και να καλλιεργηθεί.
Για να επιτευχθεί αυτό, ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καλείται να δημιουργήσει και να διατηρήσει μια κατάλληλη θεραπευτική σχέση με τον πελάτη του, η οποία διέπεται από ένα κλίμα ασφάλειας, σεβασμού και εμπιστοσύνης. Αυτή η σχέση οφείλει να στηρίζεται στις τρείς θεραπευτικές συνθήκες, τις οποίες ο C. Rogers χαρακτήρησε ως αναγκαίες και επαρκείς για θεραπευτική άλλαγή: την ενσυναίσθηση, την άνευ όρων αποδοχή και την αυθεντικότητα.
Συνεπώς τα κύρια χαρακτηριστικά της Προσωποκεντρικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας είναι:
- Η διαμόρφωση, εκ μέρους του θεραπευτή, ενός κλίματος ασφάλειας, σεβασμού και εμπιστοσύνης
- Η σχέση που διαμορφώνεται και προσφέρεται από τον θεραπευτή στον πελάτη του, βασιζόμενη στις τρείς αναγκαίες και επαρκείς θεραπευτικές συνθήκες:

• Ενσυναίσθηση
• Άνευ όρων αποδοχή
• Αυθεντικότητα

Εάν ο προσωποκεντρικός σύμβουλος/ψυχοθεραπευτής καταφέρει να πραγματώσει, στην σχέση του με τον πελάτή του, τις τρείς αυτές συνθήκες, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο πελάτης να οδηγηθεί σε διεύρυνση του εσωτερικού του πλαισίου αναφοράς, με αποτέλεσμα την καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και την μεγαλύτερη αυτο-αποδοχή του, πράγμα που προάγει την περαιτέρω ανάπτυξη του, καθώς και την ψυχική του υγεία

Βασικοί όροι της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης

• Οργανισμός
• Τάση Πραγμάτωσης – Τάση Αυτοπραγμάτωσης
• Εαυτός
• Όροι Αξίας
• Οργανισμική Εκτιμητική Διαδικασία
• Εσωτερικό Πλαίσιο Αναφοράς
• Κέντρο Αξιολόγησης
• Αντιληπτικό Πεδίο
• Φαινομενολογικό Πεδίο
• Ενσυναίσθηση
• Άνευ Όρων Αποδοχή
• Αυθεντικότητα
• Παρουσία
• Συμβολοποίηση
• Συμφωνία/ Ασυμφωνία
• Αμυντικός μηχανισμός άρνησης
• Αμυντικός μηχανισμός Διαστρέβλωσης
• Αμυντικός μηχανισμός Ενδοβολής
• Πρόσωπο
• Πλήρως Λειτουργικό Πρόσωπο
• Συνάντηση
• Θεραπευτική Σχέση
• Ομάδα Συνάντησης
• Μή-κατευθυντικότητα
• Πελατοκεντρική Ψυχοθεραπεία
• Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία

---

Η Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Eugene Gendlin

Οι Απαρχές:

Το Focusing (Διαδικασία Εστίασης) ως Τεχνική

Το Focusing (στα ελληνικά ‘διαδικασία εστίασης’) αναπτύχθηκε από τον φιλόσοφο και ψυχοθεραπευτή, καθηγητή του πανεπιστημίου του Σικάγο, Eugene T. Gendlin, Ph.D., την δεκαετία του ’70, ως απότελεσμα κλινικής έρευνας και ψυχοθεραπευτικής εμπειρίας.
Συγκεκριμένα, όταν ο Carl R. Rogers θέλησε να ερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την έκβαση της ψυχοθεραπείας, ανέθεσε στον E.T.Gendlin, στενό του συνεργάτη, την διεύθυνση αυτής της έρευνας.
Με αφετηρία την υπόθεση «Πώς η ψυχοθεραπεία βοηθά ορισμένους ανθρώπους περισσότερο από άλλους» ο Ε.Τ.Gendlin και οι συνεργάτες του μελέτησαν εκατοντάδες μαγνητοφωνημένες ταινίες ψυχοθεραπευτικών συνεδριών και κατέληξαν σε μία σημαντική ανακάλυψη: «Η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης αυτών που είχαν ολοκληρώσει ένα κύκλο ψυχοθεραπείας, ήταν ανεξάρτητη της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης του θεραπευτή και του ‘περιεχομένου’ των θεραπευτικών συνεδριών». Το βασικό γνώρισμα των επιτυχημένων θεραπειών ανήκε στους πελάτες, με κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως:
Ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν ήταν λιγότερο εγκεφαλικός, ή αναλυτικός, και περισσότερο βιωματικός Είχαν καλύτερη επαφή με το σώμα τους και τα συναισθήματά τους Συνήθιζαν να στρέφουν την προσοχή τους στο σώμα τους, και Προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν τα σήματα που αυτό «εξέπεμπε» Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποδείχθηκαν ως το πλέον σημαντικό «εργαλείο» για επιτυχή ψυχολογική αλλαγή, το οποίο φαίνεται ότι κάποιοι κατείχαν, ενώ σε άλλους έλλειπε παντελώς.
Αυτό το «κενό» προσπάθησε να καλύψει ο E.T.Gendlin, δημιουργόντας και αναπτύσσοντας την Διαδικασία Εστίασης, ως μία δεξιότητα για να ωφεληθούν περισσότεροι από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Το 1978 ο E.T.Gendlin κυκλοφόρησε το βιβλίο Focusing, στο οποίο περιέγραψε αναλυτικά τη Διαδικασία Εστίασης, ως μία τεχνική με διακριτά βήματα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσος από ειδικούς, όσο και από το ευρύτερο κοινό, ως μία διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοθεραπείας.
Βεβαίως η Διαδικασία Εστίασης δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας απλής τεχνικής. Με βάση το Focusing έχει αναπτυχεί τα τελευταία χρόνια μία ξεχωριστή φιλοσοφική οπτική καθώς και μία επιστημονική προσέγγιση, η οποία εφαρμόζεται σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, όπως:

• Στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
• Στη ψυχολογία της υγείας
• Στο χώρο της τέχνης
• Στο χώρο των επιχειρήσεων, κ.ά.

Μετεξέλιξη:

Η Focusing-Βιωματική Προσέγγιση

Στον πυρήνα της θεωρίας της Focusing-βιωματικής Προσέγγισης βρίσκεται το άμεσο και συνεχές βίωμα, ο,τιδήποτε βιώνουμε κάθε στιγμή, και που - ως τέτοιο - ρέει και μεταβάλλεται διαρκώς – καθώς και ο τρόπος που σχετιζόμαστε με αυτό.
Συνήθως δεν είμαστε ανοιχτοί στο άμεσο και συνεχές βίωμά μας. Δεν έχουμε μάθει να είμαστε ανοιχτοί, να το αποδεχόμαστε και να το συμβολοποιούμε κατάλληλα. Τις περισσότερες φορές η σχέση με το βίωμά μας είναι περιοριστική, διαστρεβλωτική, ενίοτε παγιωμένη, δεσμευτικά άκαμπτη, γι’ αυτό και επαναλαμβανόμενη. Η ζωή μας ως εκ τούτου αποτελείται από κοινότοπα επαναλαμβανόμενα γεγονότα που χάνουν το βιωματικό τους βάθος και δεν μετουσιώνονται σε εμπειρίες, με αποτέλεσμα η προσωπική μας ανάπτυξη να εμποδίζεται, να μην προάγεται, σύμφωνα με τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες μας, και ενδεχομένως να τραυματίζεται – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – ανάλογα με την προσωπική μας ιστορία.
Για να μπορέσουμε νά άρουμε τα εμπόδια και να προάγουμε την προσωπική μας ανάπτυξη, αυτό που απαιτείται, σύμφωνα με τον Gendlin, είναι είτε η βελτίωση της σχέσης μας με το βίωμά μας, είτε η αποκατάσταση της σχέσης, αν αυτή έχει διακοπεί. Για τον σκοπό αυτό ο Gendlin προτείνει τη Διαδικασία Εστίασης (Focusing), η οποία διευκολύνει την προσέγγιση του βιώματος και την σύνδεση ή επανασύνδεσή της με αυτό.
Με την Διαδικασία Εστίασης κανείς στρέφει την προσοχή του στο σώμα του – έτσι όπως το νιώθει εσωτερικά – για να αποκτήσει μία σωματική αίσθηση της κατάστασης που βιώνει.
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι στην φιλοσοφία της Διαδικασίας Εστίασης το σώμα, περιβάλλον, κατάσταση και βίωμα βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση και αποτελούν ένα αδιαίρετο ολον. Το σώμα μου δεν είναι απλά μία μηχανή με λειτουργίες, αλλά το πρωταρχικό όργανο με το οποίο συναντώ τον κόσμο και σχετίζομαι με αυτόν. Το σώμα βρίσκεται σε διαρκή διαδικασία αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και ενέχει πληροφορίες, όχι ακόμη συμβολοποιημένες, αναφορικά με αυτό που ζεί και βιώνει στο εδώ και τώρα. Με την έννοια αυτή το σώμα ενέχει το βίωμα και γι’ αυτό το σώμα ξέρει...

Focusing-Βιωματική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία

Κύρια χαρακτηριστικά της Focusing-Βιωματικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας είναι:

• Η διαμόρφωση, εκ μέρους του θεραπευτή, ενός κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης για τον πελάτη
• Η στάση/παρουσία του θεραπευτή που εμπνέεται από τις 3 θεραπευτικές συνθήκες της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης
• Η αλληλεπίδραση θεραπευτή - πελάτη
• Οι ανταποκρίσεις του θεραπευτή, οι οποίες απευθύνονται στην βιωματική διαδικασία του πελάτη με στόχο την βελτίωση ή/και ανάπτυξη της βιωματικής του διαδικασίας
• Η διευκόλυνση του πελάτη να εστιαστεί, να παραμείνει και να σχετιστεί με την δική του βιωματική διαδικασία

Επιπρόσθετα, κεντρικός όρος στην θεωρία και πρακτική της Focusing-βιωματικής Προσέγγισης, και κατ’ επέκταση της Focusing-βιωματικής Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, είναι ο σύνθετος όρος βιωμένη αίσθηση (felt sense).
Κατά την «διαδικασία εστίασης» ο πελάτης έρχεται σε επαφή με έναν ιδιαίτερο τύπο σωματικής «γνώσης». Αυτή την «γνώση» ονομάζουμε βιωμένη αίσθηση. Η βιωμένη αίσθηση πρέπει να σημειωθεί ότι δεν προϋπάρχει, αλλά διαμορφώνεται κατά την διαδικασία εστίασης, όταν δηλαδή ο πελάτης στρέψει την προσοχή του στο σώμα του, το οποίο ενέχει (implies) πληροφορίες σε σχέση με την κατάσταση, ή το πρόβλημα που βιώνει.
Η βιωμένη αίσθηση φέρει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Διαφοροποιείται από τα συναισθήματα που συνήθως είναι πολιτισμικά καθορισμένα και γι’ αυτό εύκολα αναγνωρίσιμα
• Βιώνεται σωματικά
• Είναι ολιστική, ασαφής και προ-λεκτική
• Αναφέρεται και παραπέμπει σ’ ένα ασυμβολοποίητο συνολικότερο βίωμα, του οποίου αποτελεί την πρωταρχική έκφραση
• Αποτελεί την «είσοδο» για το πέρασμα στην υπο-νοούμενη, πολύπλοκη πλευρά του «όλου» βιώματος, από όπου μπορεί ν’ αντληθεί καινούργιο «υλικό» προς περαιτέρω επεξεργασία.

Το υλικό αυτό εμπλουτίζει την υπάρχουσα συναισθηματική και νοητική γνώση και αποτελεί τη βάση για θεραπευτική αλλαγή. Εχοντας ο πελάτης ως πυξίδα την σωματικά βιωμένη αίσθηση μπορεί σταδιακά να σχετιστεί, ή και να επανασυνδεθεί με το βίωμά του, ν’ αποκτήσει πρόσβαση σ’ αυτό, ν’ αντλήσει πληροφορίες και έτσι να διατυπώσει καινούργια νοήματα, αναφορικά με αυτό, καί τέλος να οδηγηθεί σε πιθανές αλλαγές στη ζωή του.

---

Βασικοί όροι της Focusing-Βιωματικής Προσέγγισης

• Περιβάλλον (environment)
• Οργανισμός
• Σώμα
• Άμεσο βίωμα
• Αλληλεπίδραση (interaction)
• Διαδικασία (process)
• Βιωματική διαδικασία (experiencing)
• Εμπειρία (experience)
• Focusing στάση/παρουσία
• Ενεχόμενο, υπο-νοούμενο (implicit)
• Ρητό, συμβολοποιημένο (explicit)
• Προαγωγική τάση(carrying forward)
• Όριο συνειδητής σκέψης (edge of awareness)
• Δημιουργία εσωτερικού ελεύθερου χώρου
• Βιωμένη αίσθηση (felt sense)
• Βιωμένη αλλαγή (felt shift)
• Διαδικασίας παράκαμψης (skipping)
• Διαδικασία διασταύρωσης (crossing)
• Διαδικασία εμβάθυνσης (dipping)
• Διαδικασία ζικ-ζακ (zig-zag process)
• Δεσμευτική, άκαμπτη δομή (structure bound)
• Κλίμακα βιωματικής διαδικασίας (experiencing scale)

Πηγή:  http://www.focusing.gr